Op weg naar een slechter bestaan

In het midden van de twintigste eeuw werd verwacht dat de ontwikkeling van de niet-westerse gebieden zou plaatsvinden volgens de route die iets eerder was afgelegd door de industrieel-urbane samenleving in het Atlantisch deel van de wereld. Aan de juistheid van deze veronderstelling van parallelle verandering is sindsdien steeds meer twijfel gerezen. De rede waarmee Breman een kwart eeuw geleden zijn universitaire loopbaan als hoogleraar – toen aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam – voortzette, handelde over arbeid aan de bodem van de economie in wat de Derde Wereld werd genoemd. Voor die wijze van tewerkstelling vond het begrip 'informele sector' ingang. De voorspelling was dat met het voortschrijden van het ontwikkelingsproces een steeds groter deel van de werkende bevolking zou overgaan naar een beter bestaan in de formele sector van de economie. Maar de versnelde vervlechting in een wereldbestel is niet samengegaan met vermindering van de kloof tussen meer- en minderbedeelden. In zijn afscheidsrede constateert Breman dat arbeid in de lagere circuits van de mondiale economie onderworpen is aan een proces van informalisering dat zich niet uit in verbetering, maar in verslechtering van hun bestaan. Hij zet deze stelling uiteen op grond van onderzoek onder voormalige fabrieksarbeiders in Ahmedabad, India.