Plaag

“’s Ochtends staan we vlak voor Kaapstad uren in een file. Geen stapvoets rijden, geen aanschuiven, maar muurvaste stilstand. Ik begin in Coetzee’s Disgrace te lezen. Coetzee sleurt me mee door een verhaal over bitterheid en teleurstelling, over een land overwoekerd door een hypocriete sexuele moraal, een genadeloze criminaliteit en een onmogelijkheid tot mededogen. Weg is de hoop van Brink, weg is de filantropie van Gordimer, dit is Zuid-Afrika in het tijdvak van de post-apartheid. Het optimisme is aan flarden geschoten door misdaad en aids. Ik vraag aan een van de passagiers wat er aan de hand is. Hij zegt dat de buschauffeurs van Kaapstad een wegblokkade hebben opgeworpen omdat gisteren voor de zoveelste keer een collega is vermoord. Pas na uren mogen we door. Op de pechstrook staat een lange colonne aftandse stadsbussen. Er hangt een wolk van diesellucht waardoorheen zwarte chauffeurs traag heen en weer lopen. Grimmig. Grijs.” Het begon met een klein beetje onrecht, driekwart eeuw geleden: Belgiës enige Nobelprijswinnaar voor literatuur, Maurice Maeterlinck, zou zich hebben schuldig gemaakt aan plagiaat van de Zuid-Afrikaanse schrijver Eugène Marais, dichter, morfineverslaafde en termietenkenner. Op zijn zoektocht in Zuid-Afrika naar de achtergrond van dat plagiaat raakt Van Reybrouck allengs gefascineerd door Marais’ complexe persoonlijkheid – en of hij wil of niet, raakt hij steeds meer verwikkeld in de nog veel complexere Zuid-Afrikaanse werkelijkheid anno nu. In het post-apartheidsperk leven nog veel oude vijandigheden en stapelen nieuwe zich op – de wrok van de blanke gemeenschap, de verspreiding van aids, de alomtegenwoordige criminaliteit. Terwijl de auteur zich wil bezighouden met plagiaat, een bizarre biografie en termieten, wordt hij onder vuur genomen door het geweld van tegenwoordig.