Filosoferen Over Emoties

Traditioneel, in de filosofie zowel als in het alledaagse denken en taalgebruik, worden denken en voelen als twee verschillende - zelfs tegenstrijdige - activiteiten voorgesteld. Bovendien werd denken als mannelijk tegenover voelen als vrouwelijk beschouwd. Deze twee tegenstellingen worden in dit boek ter discussie gesteld. Denken speelt op verschillende manieren een rol in emoties. We kunnen kritisch denken (filosoferen) over (onze) emoties. We kunnen vragen: wat zijn emoties eigenlijk? Wat voel ik en waarom? Is een gevoel rationeel of niet? Vanuit een probleemgerichte opvatting van filosofie oftewel toegepaste filosofie, gaat het er (ook) om dat gevoelens die als storend en niet adequaat worden ervaren, mogelijk via het denken te veranderen zijn. Als we een emotie irrationeel noemen, blijken het de gedachten die eraan ten grondslag liggen te zijn, die irrationeel zijn. Het boek gaat uit van een cognitieve emotietheorie. Het denken speelt een doorslaggevende rol bij het ontstaan en de aard van de emoties. Daarom kunnen we via het denken de emoties ook veranderen. In het eerste deel worden de filosofen Epictetus, Marcus Aurelius, Spinoza, Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir besproken die een min of meer cognitieve opvatting van emoties hebben. Met de laatste komt het seksespecifieke van denken (filosoferen) èn voelen (de emoties) in beeld. In twee hoofdstukken wordt dan aandacht besteed aan feminisme, filosofie en postmodernisme, en het seksespecifieke van opvoeding, morele ontwikkeling, denken en voelen. In de hoofdstukken van het tweede deel over concrete emoties, wordt het seksespecifieke daarvan zoveel mogelijk aangegeven. De belangrijkste emoties die in aparte hoofdstukken worden besproken zijn: schuld en schaamte, angst, woede, jaloezie, geluk, lachen en gevoel voor humor, liefde en moederliefde. Bij de bespreking van deze emoties worden zowel filosofische als psychologische bronnen gebruikt, maar de cognitieve invalshoek staat centraal. De analyse is er steeds op gericht te achterhalen welke gedachten deze emoties (mede) veroorzaken, en hoe dus de filosofie een therapeutische werking kan hebben bij ongewenste emoties. Het boek is ontstaan uit het werken met vrouwengroepen met het doel ongewenste emoties beter te Ieren hanteren door er inzicht in te krijgen. Het is ook bruikbaar bij het onderwijs en het werken in (seksespecifieke) hulpverlening, en voor iedereen die inzicht in (eigen) emoties wil krijgen. Miriam van Reijen (1946) is filosofe en sociologe, docente aan verschillende, middelbare en hogere beroepsopleidingen, en cursusbegeleidster in vrouwenhuizen.