Experts in communicatie

Het speciaal onderwijs in Nederland heeft zich ontwikkeld tot een in de wereld uniek onderwijsstelsel dat naast het reguliere onderwijsstelsel is ontstaan en vooral is gegroeid in differentiatie en in omvang. Er hebben zich echter twee kernproblemen ontwikkeld. Dat zijn de sterke verwijscultuur in het reguliere onderwijs en de voortgaande differentiatie en groei bij niet-verifieerbare kwaliteit. Naast de interne pressie over de kwaliteit van onderwijs die door Doornbos en Stevens wordt uitgeoefend, treedt een toenemende externe pressie op rond de vraag wie nu eigenlijk die kwaliteit bepaalt. We zien dat verkopersmarkten zich ontwikkelen tot kopersmarkten en dat de kwaliteitszorg steeds sterker door de afnemer (of ten minste vanuit het perspectief van de afnemer) wordt bepaald. Deze pressie leidt tot beleidsnota's van het ministerie, waarin de Rugzak (leerlinggebonden financiering) wordt geïntroduceerd. Jos Hagens onderzocht waarom zovele pogingen om tot veranderingen te komen in het onderwijs tot zo weinig innovatie hebben geleid. De auteur introduceert het concept van de school als autopoietisch systeem om de moeilijke veranderbaarheid van onderwijsorganisaties te illustreren. Daarmee is meteen gegeven dat het Regionaal Expertisecentrum als een bedreigende instelling gezien kan worden voor de (nu nog) autonome scholen: het Regionaal Expertisecentrum dreigt steeds meer van de 'schooltaken' af te snoepen, middels een sluipende opbouw van onderwijsfuncties. Scholen voor speciaal onderwijs en het Regionaal Expertisecentrum zijn eerder complementaire dan concurrerende voorzieningen: het Regionaal Expertisecentrum als serviceorganisatie. De scholen voor speciaal onderwijs zullen zich van aanbodgestuurde organisaties omvormen tot vraaggestuurde organisaties. Dat is voor elke organisatie een grote opgave, maar voor een organisatie met autopoietische kenmerken een nog vele malen grotere. Het Regionaal Expertisecentrum kan bij die fundamentele omvorming van aanbodgestuurd naar vraaggestuurd een belangrijke rol spelen als procesorganisatie: stimuleren, adviseren, ontwikkelen, organiseren van processen. Een strategische positiebepaling voor het Regionaal Expertisecentrum zal dit duidelijk maken. Het Regionaal Expertisecentrum Zuid en Oost Nederland (REC-ZeON) dient daarvoor als exemplarisch voorbeeld. Ten slotte wordt het Leerling Volg- en Adviessysteem (LeVAS) gepresenteerd. Het LeVAS kan uitgroeien tot een intelligent agentsysteem dat binnen het Regionaal Expertisecentrum de kwaliteit van het onderwijsende dienstverlening kan ondersteunen en sturen. Daarmee wordt het mogelijk om innovaties op gang te brengen, omdat de beperkingen van autopoietische systemen overwonnen kunnen worden.