De verheerlijking van het verleden

Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg, luidt het welbekende credo. Maar niets is minder waar als we naar het verleden kijken. Nationalisme, vaderlandsliefde en heldenverering waren voor de negentiende-eeuwse Nederlander even vanzelfsprekend als ademen, lopen en bewegen. De verheerlijking van het verleden laat zien dat de literatuur in deze periode het middel bij uitstek was om gevoelens van trots en saamhorigheid onder het volk te verspreiden. Via de literatuur konden lezers kennis maken met de grote namen uit de vaderlandse geschiedenis. Boegbeelden van de Nederlandse natie waren Willem van Oranje, Michiel de Ruyter en Rem brandt van Rijn. Maar ook minder bekende figuren werden uitbundig bejubeld, zoals Albrecht Beylinc, Jan van Schaffelaar, Kenau Hasselaar en Haesje Claes. In De verheerlijking van het verleden haalt Lotte Jensen deze vaak bombastische, maar soms ook ontroerende vaderlandslievende literatuur uit de vergetelheid. De revue passeren onder meer De Hollandsche natie van Helmers, De overwintering der Hollanders op Nova Zembla in de jaren 1596 en 1597 van Tollens en Ferdinand Huyck van Van Lennep. Jensen laat zien dat deze teksten een nieuw elan krijgen, wanneer ze worden gelezen in dialoog met de tijd waarin ze geschreven zijn. De literatuur leerde het publiek niet alleen iets over het verleden, maar ook over de eigen tijd. Lotte Jensen is neerlandicus en filosoof. Zij is als onderzoeker verbonden aan de leerstoelgroep Moderne Nederlandse letterkunde van de Universiteit van Amsterdam en doceert oudere Nederlandse letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen.