Terugkeer naar het paradijs

Terugkeer naar het paradijs vormt het laatste paneel van een drieluik waaraan Breytenbach in 1973 begon te schrijven. Na Een seizoen in het paradijs ('Hoe fris was alles nog, mijn jeugd was nog als warme klei tussen mijn vingers') beschreef hij in De ware bekentenissen van een witte terrorist op hallucinerende wijze zijn jarenlange verblijf in de Zuid-Afrikaanse gevangenis. Na zijn vrijlating volgde hernieuwde ballingschap in Frankrijk, 'jaren van afstand, van verandering en vervreemding'. Met het einde van de apartheid kwam voor Breytenbach het moment om, zoals hij het zelf noemt, 'het boek tenslotte te sluiten'. Hij reisde drie maanden rond in het Zuid-Afrika van Mandela en De Klerk. Een reis met zowel schitterende als ziekmakende ervaringen. Bovenal had hij' ... voortdurende ontmoetingen met Mr. X, een cynische en ontwortelde balling die me als een schaduw volgde. Dit verslag is ook mijn manier om me voorgoed van hem te ontdoen, een poging een identiteit te definiëren.' Met dit boek voltooit Breytenbach een meesterwerk dat op monumentale wijze een beeld geeft van het Zuid-Afrika van de laatste decennia.