SCP-publicatie 2014-7 - Burgermacht op eigen kracht?

Zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid staan de laatste tijd sterk in de politieke belangstelling. De troonrede van 2013 stelde zelfs dat 'de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving'. In deze publicatie zijn we geïnteresseerd in twee bewegingen op het gebied van burgerparticipatie: de 'zelfredzame', waarbij burgers zelf het heft in handen nemen om hun leefomgeving te verbeteren, en de 'beleid beïnvloedende', waarbij burgers door lobbyen, stemmen, inspraak en medezeggenschap proberen richting te geven aan het beleid. In vijf Nederlandse gemeenten die veel ervaring hebben met burgerparticipatie is empirisch onderzoek gedaan naar de resultaten en de waardering van de bevolking. In alle vijf gemeenten vindt een meerderheid dat de actieve inbreng van inwoners leidt tot beter beleid dat bovendien meer aansluit bij wat mensen willen. Er is ook gezocht naar mogelijk interessante voorbeelden van burgerparticipatie in het verleden en in andere landen. Voor een vergelijking in de tijd is teruggegaan naar de vroegmoderne Nederlanden (zeventiende eeuw), toen dorpelingen en stedelingen bij gebrek aan een sterke centrale overheid zelf voor publieke voorzieningen zorgden. Voor een vergelijking met andere landen is de keus gevallen op Japan, waar burgers traditioneel de sociale 'plicht' hebben hun buurt op orde te houden; Groot-Brittannië, dat vanuit de filosofie van de Big Society de macht probeert te verleggen naar lokale gemeenschappen; en Duitsland, waar veel gemeenten uit financiële noodzaak taken overdragen aan hun inwoners.