Professoren van de stad

De geschiedenis van de Universiteit van Amsterdam

Zouden Vossius en Barlaeus, de twee hoogleraren met wie het Athenaeum Illustre in 1632 van start ging, veel herkennen in de huidige universiteit? Zouden zij er veel van begrijpen? Waarschijnlijk niet. Ze zouden alleen al versteld staan van de tegenwoordige schaal van de universiteit en van de aantallen vrouwen en meisje die er werken of studeren. Zij hadden ver-moedelijk niet meer dan een handjevol studenten. De eerste vrouwelijke student in Amsterdam, Aletta Jacobs, meldde zich pas in 1876. Ook verder bleef er weinig hetzelfde. Het wereldbeeld veranderde, evenals de aard en de inhoud van het onderwijs en de opvatting over wat wetenschap is.
In een lopend verhaal laat dit boek aan de hand van brieven, achttiendeen negentiende-eeuwes tijdschriftartikelen, studentenalmankken, memoires en andere bronnen zien wat de opvatting van hoogleraren over hun taak was, hoe zij hun vak beoefenden, wat de studies voor studenten betekenden, hoe hun studentenleven eruitzag en wat de plaats van de hoogleraren en de studenten in de stad was. Zo onstaat een beeld van het Athenaeum Illustre, dat soms niet meer was dan een school voor klassieke vorming waar studenten werden voorbereid op een universitaire studie, maar dat in betere tijden fungeerde als een bijna volwaardige universiteit die alleen het recht op het afnemen van examens en het verlenen van graden miste. In 1877 vond de verheffing van het Athenaeum Illustre tot Universiteit van Amsterdam plaats. De hoofdstad wilde een top-universiteit en had er lange tijd veel voor over om dat streven waar te maken.

Dr. P.J. Knegtmans is als universiteitshistoricus verbonden aan de afdeling Geschiedenis, Archeologie en Regiostudies van de Universiteit van Amsterdam