Mens of niet

Elio Vittorini geldt als een van de belangrijkste schrijvers van het na-oorlogse Italie. Zijn naam wordt in een adem genoemd met die van Moravia en Pavese. tijdens de tweede wereldoorlog nam hij actief deel aan het verzet in de omgeving van Milaan. Gezocht door de fascistische politie, schreef hij, in zijn onderduikperiode, Mens of niet. De roman verscheen voor het eerst in 1945. De hoofdrol in de roman is weggelegd voor de verzetsman N-2. De lezer volgt hem op de voet: wanneer hij aanslagen beraamt en uitvoert, in zijn verwoede discussies met zijn kameraden, gedurende zijn zwerftochten door de stad, opgejaagd door de militie van Zwarte Hond die met een gruwelijk sadisme de politieke gevangenen tot op het bot vernedert. In deze consternatie dringt zich de vraag op waar de mens ophoudt een wolf te zijn. Ook het verzet bergt het gevaar in zich van verheerlijking van geweld en zucht naar avontuur. scrupuleus worden morele vragen aan de orde gesteld. De verschrikking van de oorlog wordt afgewisseld met poetische scenes uit de kindertijd. N-2 moet een keuze maken tussen zijn helpster Lorena en zijn geliefde Berta. De roman geeft een uitstekend beeld van het leven in een verzetsgroep, van de motieven, de angsten en verlangens die de leden van de groep bindt.