De Amsterdamse Schouwburg in 1795

De gerenommeerde theaterhistoricus prof.dr. H.H.J. de Leeuwe beschrijft in dit boek het Amsterdams toneel in het jaar dat de maatschappelijke structuur van Nederland ingrijpend veranderde. De Franse volkslegers kwamen als bezetters en werden ingehaald als bevrijders. Onder de tot dan toe onderdrukte burgerij was een felle anti-Oranjegezindheid ontstaan. 'Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap' was vanaf dat moment de triomfantelijke leuze. Hoe het toneel - dat altijd midden in zijn tijd staat - reageerde op dit revolutionaire gebeuren blijkt vooral uit het repertoirebeleid. Op boeiende wijze belicht de auteur in dit onderzoek bijna alle in dat jaar gespeelde stukken; niet alleen de inhoud en vorm, maar ook de maatschappelijke en staatkundige functie ervan. Het boek besteedt veel aandacht aan de acteurs, zowel aan hun kunst als ook aan hun verzet ten aanzien van de nog altijd prinsgezinde directie. Toneel is echter ook altijd 'l'art de plaire', zoals Molière zei, de kunst van het behagen. Eerst een ernstig stuk, dan een ballet en tot slot een klucht - dat blijkt ook in het politieke klimaat van 1795 de succesformule. Wat werd er wel, wat niet gespeeld? Was er toneelkritiek? Werd er les gegeven? Hoorde men liever verzen of proza? Zag men liever Racine en Voltaire (classicisme) of Mercier en Kotzebue (eigentijds realisme)? Wilde men liever tot tranen geroerd of tot lachen geprikkeld worden? Het laatste hoofdstuk over de gebruikte verhalen en motieven vat één en ander samen. Zo ontstaat een beeld van het theaterleven in de hoofdstad in de tijd van Verlichting en Sentimentalisme, toen de burgerij voor het eerst verlangde zichzelf op het toneel te kunnen herkennen.