1943 / Leven in bezet Nederland / 4

1943 is het jaar van de ommekeer. Door de Duitse nederlagen in Rusland en Noord-Afrika en het geleidelijk terugdringen van de Japanners in de Grote Oceaan wordt duidelijk dat nazi-Duitsland de oorlog niet gaat winnen. In januari eisen de geallieerden de onvoorwaardelijke overgave van Duitsland, dat hierop reageert met het uitroepen van de ‘totale oorlog’ en het inschakelen van telkens meer arbeidskrachten en hulpbronnen voor de oorlogsindustrie. Ook bezet Nederland krijgt hiermee te maken in de vorm van grootschalige tewerkstelling in Duitsland.

De groeiende problemen voor de bezetter geven een enorme impuls aan het verzet. Ondergrondse organisaties gaan zich nog intensiever bezighouden met spionage, sabotage, de illegale pers en het vervalsen van officiële papieren. Hoewel de hulp aan onderduikers steeds systematischer wordt aangepakt, komt dit voor het overgrote deel van de met deportatie bedreigde Joden te laat.

In de Nederlandse huiskamers tracht men het dagelijks leven zo goed en zo kwaad als het gaat aan de verslechterende omstandigheden en oplopende dreiging aan te passen.

1943 Onderdrukking en verzet is het vierde deel van een zesdelige serie over Nederland in de Tweede Wereldoorlog en de gevolgen daarvan voor het dagelijks leven. De serie wordt gerealiseerd in samenwerking met het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. Vanaf 2015, 75 jaar nadat Nederland werd bezet, verschijnt er jaarlijks een boek dat de gebeurtenissen van één oorlogsjaar nauwkeurig beschrijft. Eerder verschenen: 1940 Verwarring en aanpassing, 1941 Het masker valt en 1942 Oorlog op alle fronten.

Historicus en journalist Elias van der Plicht (Leiden, 1983) werkt en werkte voor onder andere de NOS, Elsevier Weekblad, Trouw, Het Financieele Dagblad, het Anne Frank Huis, Nationaal Monument Kamp Vught, het Nationaal Archief en het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis. Samen met andere historici schreef hij de boeken Jodenjacht en De jacht op het verzet. In 2016 verscheen zijn boek Achterlaten en opnieuw beginnen. Vluchtelingen in Nederland, toen en nu.