De emancipatie van de joden in Overijssel, 1796-1940

Er is veel gepubliceerd over de joden in het algemeen, de joden van Amsterdam en de joden van Groningen. Overijssel bleef een 'blinde vlek`. Deze provincie speelde echter in het midden van de negentiende eeuw een hoofdrol in de strijd tussen liberale en orthodoxe joden. Aanleiding tot deze 'beginselstrijd' vormde de benoeming van Jacob Frankel tot opperrabbijn van Overijssel, hem werd verweten de Reform aan te hangen. Evenzeer is het vermeldenswaard hoe de vrijmetselarij (de loges) in Overijssel de joden aldoor tezelfdertijd een opstap verleende tot een niet joodse samenleving. Veel joodse kerkraadsleden bekleedden tegelijkertijd een bestuursfunctie in de synagoge en in het logebestuur. In 1858 waren drie van de vijf joodse kerkbestuurders in Zwolle tevens vrijmetselaar. De Deventer loge Le Prejugé Vaincu trachtte de loges in Duitsland zelfs te weerhouden van uitingen van antisemitisme. Aan het eind van de negentiende eeuw kwam jodenbaat in Nederland in Oldenzaal aan de oppervlakte. Men kan door spreken van 'structureel' antisemitisme, door de uitbarstingen van jodenhaat zich jaarlijks herhaalden en gebaseerd waren op economische naijver en geloof aan het bloedsprookje uit het aangrenzende Duitsland. Bovendien was Overijssel in de jaren 1918-1940 een bolwerk van de opleiding voor (buitenlandse) Polestina Pioniers van zowel orthodoxe als zionistische zijde.