Pastorale

Pastorale, Stephan Enter Het valt nog niet mee om mijn indrukken na het lezen van dit boek, goed weer te geven. Op inhoud is het een sterk verhaal, samengebracht in 285 pagina's. Hoe ziet dat eruit? Een zomervakantie in een Veluws dorp is het onderwerp; en dat zoals dat wordt beleefd door een broer (Oscar, ca. 17 jaar) en een zus Louise (ca. 20 jaar). In wezen is de compositie van deze beschreven periode nog het beste te omschrijven als een serie impressies. Ik bedoel dat niet negatief want de term 'sterk' van daarnet houd ik overeind. De opbouw (de geschiedenis begint in de laatste schoolweek en eindigt op de eerste schooldag van Oscar) geeft dat aan: een langdurige periode van vrijheid en een zekere mate van vrijblijvendheid. Losheid, misschien wel vooral door het voelbare gebrek aan contact (althans in dialogen) tussen zus en broer. Het boek laat ze beurtelings in beeld komen: om en om een hoofdstuk voor elk. En dat heeft vast een reden. De schrijver laat via elk van de 2 jongeren de lezer in contact brengen met een speciale cultuur. En dan heb je die specifieke ruimte voor hen beidjes ook wel nodig. Via de middelbare scholier Oscar komt de Molukse cultuur in beeld en via de uitwonende studente Louise, de gereformeerde levenssfeer van de Veluwe. En daarmee hebben we de bedoeling van de schrijver in het vizier gekregen. Persoonlijk vind ik de 4 pagina's dialoog tussen de beide hoofdpersonen helemaal achterin het boek erg mager. Maar het geeft ongenadig 'hard' weer, hoe de omgangsvormen in hun eigen gezin eruit zien: onpersoonlijk, instrumenteel. De schrijver geeft hier een stukje inkijk in, hoe zijns inziens het strakke dogmatisch denken in Brevendal effect heeft op de persoonlijke vorming van de mensen. (Even een tussenstapje: mocht de lezer denken, dat we hier van doen hebben met een evenknie van de 10 jaar eerder verschenen “Dorsvloer vol confetti”... nee: daar was nadrukkelijk sprake van een warme familiecultuur). Bijzonder fraai zet de schrijver hier een florissant gezinsleven tegenover: de Ambonese familie Matupessy. De bijzondere ontmoetingen tussen Oscar en tenminste 3 leden van dit gezin, zetten ook iets 'aan' bij deze nog jonge puber. Hij groeit in zelfvertrouwen en -reflectie: “deze mensen vragen door, ze zien je.” Naast het feit, dat deze zo kwetsbare jongen hier op onnavolgbare wijze normale medemenselijkheid wordt aangereikt, hebben de hoofdstukken waarin dit gezin een rol vervult, verhaaltechnisch ook een niet onbelangrijke functie. De weinige dynamiek in de rest van het boek wordt hier royaal even neergezet. Hoog tijd om Louise hier aandacht te geven. Ze wordt psychologisch, evenals haar broer, ijzersterk neergezet. Ze heeft van de schrijver de rol gekregen ons in te voeren in het gereformeerde leven aldaar. Direct maar zeggen, dat ze in dat hele proces eerlijk, doortastend en consequent is. De studente die in stilte al afscheid heeft genomen van haar studie, heeft geen behoefte aan vrijblijvende bezinning. Duidelijk is dat ze de zoektocht laat samenvallen met haar eigen lot. Sterk in reflectie, fris en vitaal in dialogen, spaart ze zichzelf evenmin als heilige huisjes. Geen sprake van hautain gedrag; eerder een zelfveroordeling die nogal vernietigend aanvoelt. Hoogtepunt bij haar is het volgende citaat: “ik heb de kinderen in de bijbelclub ook een gelijkenis verteld... hoe erg is dat!” In haar eenzaamheid, gelardeerd door overmatig roken en drinken, speelt de huispoes Doortje een niet te onderschatten rol... Inhoudelijk vind ik het een pittig boek. Doelgroepen lijken mij: mensen die er niet tegenop zien door lang-volgehouden gedachten-reeksen heen te lezen. Mensen met interesse voor cultuurgeschiedenis en gelovige christenen die een beetje schokvast zijn. Zou de schrijver een stukje eigen jeugd in dit boek hebben gestopt? Het speelt zich namelijk af in zijn geboortedorp, grappig verstopt in een anagram. Jan de Boer, februari 2025