IOU

IOU geeft inzicht in het ontstaan van de internationale schuldenlast, maar ook van de hebzucht van financiële instellingen en van de morele ambivalentie van de geldmarkt. Rock in Washington ‘Ge zult het vijftigste jaar heiligen en vrijheid in het land afkondigen voor al zijn bewoners, een jubeljaar zal het voor u zijn, dan zal ieder van u tot zijn bezittingen en tot zijn geslacht terugkeren? Leviticus 25:10, zoals gedeeltelijk gegraveerd in de Vrijheidsklok in Philadelphia “Wie is hier de Elvis?’ vroeg de rocker ongeduldig. De vraag bleef hangen tussen de boeken die het kantoor van Leslie Gelb vulden, in het stijlvolle herenhuis waarin de Raad voor Buitenlandse Betrekkingen was gehuisvest. De geïrriteerde toon was die van een man die gewend was aan stadions vol fans die aan zijn lippen hingen om elk woord en elke zin op te vangen, maar het was allesbehalve een arrogante vraag. Gelb had net zijn privécollege over de Amerikaanse machtsstructuren afgerond, door de lange keten te schetsen — van David Rockefeller tot vNambassadeur Richard Holbrooke en de minister van Financiën Robert Rubin, tot de voormalige voorzitter van de Federal Reserve Paul Volcker tot een aantal vooraanstaande Republikeinen — waarlangs de invloed liep van Wall Street op Washington en omgekeerd. Gelbs doel was Bono duidelijk te maken dat hij nu op een heel ander soort podium probeerde op te treden. Paul McGuinness, de manager van U2, had hem nog maar kort tevoren gewaarschuwd dat het één ding was om binnen de muziekwereld voor kwijtschelding van schulden te lobbyen, maar dat het iets heel anders was die zaak door het Amerikaanse politieke proces te loodsen. Met die woorden nog luid en duidelijk in de oren, probeerde de rockzanger nueen kortere weg naar zijn doel te vinden. ‘Je weet dat ik gewoon een baan hebt’ vroeg Bono, half ironisch. Het was heel goed mogelijk dat de uitgesproken on-hippe Gelb geen idee had waarom de jongeman belangrijk was. Gelb was op dat moment voorzitter van de belangrijkste denktank op het gebied van buitenlands beleid in de Verenigde Staten — een gezelschap dat veel zelfingenomen bankiers, diplomaten, journalisten en vage geleerden ontving, maar geen gewone beroemdheden. Bono's protest had hoe dan ook geen enkel effect. Gelb boog zich naar Bono en herhaalde op raspende toon (hij had net zijn stem verloren) dat iedereen die hij zojuist genoemd had ‘kan tegenhouden dat dit idee ooit van de grond komt. En als Bono de Verenigde Staten echt zo ver wilde krijgen dat ze alle vorderingen op de armste landen van de wereld zouden schrappen, dan zou hij de steun nodig hebben van al die hoogwaardigheidbekleders. Om nog maar niet de spreken van zijn wens dat de vs middelen beschikbaar zouden stellen om de bedragen te dekken die deze landen verschuldigd waren aan de Wereldbank, het 1Mr en de regionale ontwikkelingsbanken. Gelb maakte hem duidelijk dat geen van deze figuren op zich genoeg overwicht had om zo'n ingewikkelde manoeuvre — die absoluut niet hoog op de politieke agenda stond — tot een goed einde te brengen. Kwijtschelding van schulden was een thema waar heel wat kanten aan zaten en waar vele partijen bij betrokken waren. Het organiseren van kwijtschelding door de Amerikaanse regering vereiste het soort unanimiteit die in het huidige gepolitiseerde klimaat zelden te vinden is. ‘Er is geen Elvis, antwoordde Gelb ten slotte en hij werkte de rockster resoluut de deur uit. Gelb had gelijk: er was geen Elvis en er was geen kortere weg. Uiteindelijk zou Paul Hewson, de Ierse zanger die net als Bono door miljoenen mensen werd aanbeden, dertig keer heen en weer reizen over de Atlantische Oceaan, en stapje voor stapje een coalitie opbouwen bestaande uit enkele van ’s werelds minst sentimentele politici. Na anderhalf jaar van smeken en vleien kreeg hij voor elkaar dat een twaalftal prominente Democraten en Republikeinen in het Congres en de regering-Clinton steun gaven aan een pakket dat voorzag in kwijtschelding van alle schulden aan de vs van de 33 armste landen van de wereld. Bovendien voorzag het in de betaling van een deel van wat deze landen de Wereldbank en het iMF schuldig waren. Het was het hoogtepunt van de eerste — en laatste — serieuze poging van gewone mensen in het Westen om politici te dwingen iets te doen aan de pijnlijke erfenis van de schulden van de Derde Wereld.