De herontdekking van de ziel

Weinig thema's domineren tegenwoordig zo sterk alle domeinen van het menselijk leven als kwaliteit. De moderne mens wil koste wat kost ontsnappen aan de bindingen van de traditie en de willekeur van het lot. Daartoe ontwikkelde hij een kijk op en een omgang met de werkelijkheid die op meesterschap en beheersing is gericht. De obsessie met totale kwaliteitszorg is daarvan de ultieme ontwikkeling. Het gevolg van dit streven is echter dat het enige wat telt, is de beleving van de eigen illusies en de momentane gevoelsreacties. De werkelijkheid wordt een virtuele werkelijkheid. Dit leidt tot een diep onbehagen ondanks de schijn van tevredenheid. De verschrompeling van de realiteit leidt tot een verlies van de ziel. De malaise is het duidelijkst bij wie alles hebben. Wat de mens, ook de moderne mens, ten diepste verlangt, is de gelukte ontmoeting met het (de) andere, met het onverwachte - in woord, met de werkelijkheid 'buiten ons'. Echte kwaliteitszorg kan enkel worden bereikt in een vergeten van kwaliteitszorg als loutere gerichtheid op resultaten. HERMAN DE DIJN is hoogleraar moderne wijsbegeerte aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (HIW) en voormalig vice-rector van de KU Leuven. Sinds vele jaren is hij scherp observatory van de ontwikkelingen in de hedendaagse cultuur en maatschappij. Lang voor het in de mode was keerde hij zich tegen cynisme en activisme en wees hij op het belang van vertrouwen en op de levensnoodzakelijkheid - voor de vooruitgang zelf - van het conserveren van tradities van weten, aanvoelen, omgang en handelen. Hij publiceerde o.m. Hoe overleven wij de vrijheid? (1993;1997), Kan kennis troosten? (1994, uitverkocht) en Geluksmachines in context. Filosofische essays (2001).