Briefwisseling

Benedictus de Spinoza (1632-77) is zonder twijfel dc bekendste en oorspronkelijkste denker, die de Lage Landen hebben voortgebracht. Voor zichzelf en zijn medemensen wilde hij het ware geluk vinden en hij ontwierp een volledig denkstelsel op monistische grondslag om te bewijzen, dat grondige kennis van mens, wereld en God of Natuur (zoals hij zich herhaaldelijk uitdrukte), tot dit hoogste geluk kan leiden. Zoals in de Gouden Eeuw wel meer gebeurde, ontwikkelde Spinoza zijn leer in wiskundige trant, een methode die niet voor ieder even gemakkelijk te volgen is. Verscheidene tijdgenoten vroegen hem dan ook om een nadere verklaring van zijn stellingen en opvattingen. De wijze waarop hij de vragen uit zijn vriendenkring beantwoordde en dc argumenten van zijn bestrijders weerlegde is zo helder, dat zijn brieven ook nu nog aan niet-wijsgerig geschoolde lezers een inzicht in zijn grondgedachten kunnen geven. Tot dit inzicht wordt in de hier aangeboden uitgave van Spinoza’s Briefwisseling bovendien niet weinig bijgedragen door de inleiding, die een eenvoudige uiteenzetting over ’s wijsgeers leven, leer en actuele betekenis behelst; alsmede dooide waardevolle aantekeningen over elke correspondent en bij de inhoud van de afzonderlijke brieven. Dc opzet van de uitgever is geweest, de briefteksten - de meesten werden oorspronkelijk in het Latijn geschreven - in alle opzichten voor moderne Nederlandse lezers toegankelijk te maken. In de toelichtende gedeelten werden geleerde discussies vermeden. Anderzijds zullen kenners er wel herhaaldelijk een geheel nieuwe visie op bepaalde kwesties en menig tot dusver onbekend detail in aantreden, evenals talrijke verbeteringen van en aanvullingen op voorgaande buitenlandse edities, die dit werk ook bij vakstudie onmisbaar maken. Veel is er uit deze Briefwisseling te leren aan boeiende en wetenswaardige bijzonderheden over het leven in de zeventiende eeuw en de vraagstukken, die de erflaters van onze hedendaagse beschaving tóen bezig hielden. Maar bovenal treedt ‘tussen de regels door' een bewonderenswaardig mens naar voren, die zijn woorden schijnbaar moeiteloos naar zijn wisselende stemmingen weet te kiezen; die kan mopperen op zijn vrienden, maar ze ook hartelijk weel te bemoedigen; die losjes over nieuwtjes van de dag schrijft of snijdend zijn verontwaardiging over onbillijkheden lucht; kortom, een even geestkrachtig als openhartig en trouw man. die onverstoorbaar, zelfbewust voortgaat op zijn onderzoekingstocht naar de kenmerken van het ware.