Wij denken over kennis en wetenschap

Dit deel van Wij denken over... bestrijkt de domeinen kennistheorie en wetenschapsfilosofie uit het examenprogramma filosofie voor het vwo. Het vwo wil een voorbereiding zijn op het wetenschappelijk onderwijs en daarom is het des te belangrijker dat kritisch denkende individuen reflecteren over kennis, over wetenschap, over aanspraken op waarheid en over hun eigen rol in de huidige en toekomstige (kennis) samenleving. Naast het bespreken van de inhoudelijk verplichte stof wil deze methode stimuleren om zelf na te denken. Kennistheorie en wetenschapsfilosofie behoren door hun vraagstellingen tot de meer abstracte onderdelen van de filosofie. Het vertrekpunt van dit theorieboek een denkbeeldig nulpunt waarin we niets weten, om langzaam maar zeker en vanuit de bestaande ervaring de verschillende kennisbronnen en uiteindelijk onze wetenschappelijke kennis te onderzoeken. Het evolutionaire denken is impliciet en soms expliciet op de achtergrond aanwezig. Het biedt immers een aannemelijke verklaring voor de ontwikkeling van onze zintuigen en de hersenen en derhalve voor onze vermogens kennis te vergaren. Andere verklaringen worden overigens niet uitgesloten. Het theorieboek geeft daarnaast een overzicht van een aantal uit de filosofische traditie bekende manieren om over kennis te denken. Daarbij worden nauwelijks filosofen genoemd, daar deze in het verwerkingsboek voldoende aan bod komen en deze naar wij hopen ook uitgebreid in de lessen behandeld worden. Het gaat vooral om manieren van denken te laten zien. De traditioneel bekende manieren van denken over kennis leiden meestal tot een onhoudbaar solipsisme, zodat dit theorieboek pleit voor een visie op kennis die de intersubjectiviteit en het handelen centraal stelt. Hetzelfde geldt tevens voor de praktijk van de wetenschap. De teksten en opdrachten in het verwerkingsboek lenen zich voor zelfstandige verwerking, maar kunnen vaak ook in groepen en samen gemaakt worden. Ook zijn er in het verwerkingsboek delen van reeds gegeven eindexamens opgenomen als voorbereiding op het soort vraagstellingen dat leerlingen kunnen verwachten. Het verwerkingsboek bevat tevens veel verschillende werkvormen waarvan uit ervaring is gebleken dat ze het zelfstandig denken, het samen denken en het creatieve denken stimuleren en het plezier in serieus nadenken vergroten. Naast tekstbegrip en inzicht in bestaand gedachtegoed sluiten de opdrachten aan bij actuele en herkenbare situaties. In het theorieboek staan de filosofische begrippen vet gedrukt als verwijzing naar een begrippenlijst achterin. Daarin staan de begrippen uitgelegd op de manier zoals deze binnen de context van het boek besproken zijn. Inhoud Deel 1 Kennis 1. Vergeten 2. Filosofie 3. Een goed begin 4. Hoofdbreker 5. Zintuigen 6. De hersenen 7. Zien 8. Geloof 9. Empirie 10. Ervaring 11. Geheugen 12. Inductie 13. Eigenschappen 14. Substantie 15. Scepticisme 16. Bomen in het bos 17. Twijfel 18. Ratio 19. Logica 20. God 21. Solipsisme 22. Denkfuncties 23. Naturalisme 24. Dubbel zien 25. Fenomenen 26. Doen en ondergaan 27. Taal 28. Een spiegel 29. Waarheid 30. Absoluut 31. Het werkt 32. Memen 33. Leren Deel 2 Wetenschap 1. Geklets 2. Een mythe 3. Logis 4. Het doel 5. Wetmatigheid 6. Het experiment 7. Evolutie 8. Vooruitgang 9. Wetenschapsfilosofie 10. Het standaardbeeld 11. Zegbaar 12. Confirmatie 13. Al te menselijk 14. De waarnemingsbasis 15. Weerlegging 16. Niet 17. Geen weerlegging 18. Design 19. Werelden van verschil 20. Paradigma 21. Context 22. Geest 23. Uniek 24. Begrijpen 25. Een interpretatie 26. Ervaring 28. Waarde 29. Kwaliteit