Vrienden van de poëzie

De Vlaamse schrijver Guido van Heulendonk is bezig zich te revancheren. Halverwege de jaren 90 van de vorige eeuw leek hij een voet tussen de deur van de Nederlandse letteren te hebben gekregen met de toekenning van de Gouden Uil voor Paarden zijn ook varkens en de overstap naar een Nederlandse uitgever (De arbeiderspers), doorgaans niet onbelangrijk voor Vlaamse auteurs. Daarna is de belangstelling voor zijn werk echter allengs verflauwd: er zijn alleen wat spaarzame artikelen aan gewijd van erkende specialisten als Jos Muyres en Jooris van Hulle. Dat maakt het bijna verrassend dat Vrienden van de poëzie de shortlist haalt van de J.M.A. Biesheuvelprijs voor de beste verhalenbundel van 2022. De kroon met twee pieken, de nieuwe roman van Guido van Heulendonk uit 2024, wordt zelfs weer overwegend gunstig besproken. Verhalenbundels hebben meestal moeite om in de gunst van de lezers te komen. Een echte verhalenbundel is Vrienden van de poëzie eigenlijk niet, eerder een vierluik, en kort zijn de verhalen evenmin, maar door de indeling in korte hoofdstukken is dat geen bezwaar. Personages hebben ze niet met elkaar gemeen, wel het isolement van de coronaperiode als achtergrond en een kettingmail met dichterlijke teksten. De mails zijn verstuurd door obscure ‘vrienden van de poëzie’ en moeten door middel van de gedichten die eraan zijn toegevoegd zorgen voor rust, verfijning, heling en troost. Meestal brengen ze echter eerst onrust teweeg, omdat ze via de afzenders leiden naar een onbekend, onverwerkt verleden waar altijd wel een sterfgeval toe behoort. Milieuproblemen, vogels, scheidingen en genderkwesties komen eveneens in meerdere verhalen aan bod. Geen opwekkende kost, maar de wijze van vertellen en de stijl maken veel goed, tenminste als het je niet stoort dat alle personages zich bedienen van hetzelfde beeldrijke taalgebruik, ongetwijfeld vanwege de poëzie. Als iemand een herinnering te binnen schiet, “valt [er] een zinnetje van zolder”. Het blijft een kwestie van smaak. Veel troost ontlenen de personages al met al niet aan de poëzie. Wat te denken van de belezen bankmedewerker die, geplaagd door kiespijn, berouw krijgt van de manier waarop hij een voormalige collega heeft behandeld die hij totaal niet blijkt te kennen? Van zijn vele boeken heeft hij blijkbaar weinig opgestoken, althans voorlopig. In het derde en minst geloofwaardige verhaal is sprake van vergelijkbare schaamte door de herinnering aan pesterij van scholieren met vergaande gevolgen. Dan is er nog de alleenstaande moeder die door de verzendlijst bij het gedicht dat haar egoïstische ex-echtgenoot haar heeft toegezonden ontdekt dat de voor haar nog steeds niet te verkroppen scheiding toch een andere oorzaak had. Alleen in het laatste verhaal leidt het gedwongen isolement van de lockdown tot een nieuwe, troostvolle contacten. Juist in dat verhaal is de kettingmail echter van weinig betekenis. Het zijn verhalen om op het gemak te lezen en vanwege de vele culturele referenties is het ook vintage Van Heulendonk.