Uit het spoor van Thorbecke

Op een koude februarimiddag in 1983 vierde een bescheiden gezelschap van politici en ambtenaren in Den Haag de totstandkoming van een nieuwe grondwet. Sinds 1945 was er veel nagedacht, gepraat en geschreven over deze algehele herziening, die we onder meer kennen van het nieuwe artikel 1 over gelijke behandeling. Aan plannen voor grote vernieuwingen was geen gebrek. De talloze pleidooien voor een 'nieuwe' democratie uit 1945 vormden slechts een bescheiden voorbode van de voorstellen voor onder meer een nieuw kiesstelsel en voor de invoering van een gekozen minister-president die in de jaren zestig de politiek beheersten. Toch kwam van al deze plannen maar weinig terecht. Steeds weer bleek het spoor van de bestaande grondwet, bekend als de grondwet van de negentiende-eeuwse hervormer J.R. Thorbecke, te diep uitgesleten om gemakkelijk weer te kunnen verlaten. Uit het spoor van Thorbecke schetst de opeenvolgende pogingen van staatscommissies en ministers om in de voetsporen van Thorbecke een herziening van de grondwet tot stand te brengen. In de beschrijving van de moeizame strijd die zij hierover op het publieke toneel, in juridische tijdschriften en in politieke achterkamers voerden is een hoofdrol weggelegd voor het object van discussie zelf: de grondwet. Via een kleine geschiedenis van het Nederlandse denken over de grondwet vanaf 1798 laat dit boek zien dat verschillende ideeën over de grondwet het naoorlogse debat over grondwetsherziening - en daarmee ook de vormgeving van de staat - mede bepaalden. Aan de hand van de grondwet opent het boek bovendien belangrijke nieuwe perspectieven op de ontwikkeling van het naoorlogse staatsbestel.