Tuindorp - een bedrijvige wijk in de twintigste eeuw

Ongeveer duizend jaar geleden begonnen mensen te pionieren in het gebied waar zich nu de Utrechtse stadwijk Tuindorp bevindt. Gevaarlijke moerassen werden tot bewerkbare gronden getransformeerd, gecombineerd met de winning van de brandstof turf. De bewoners - hoveniers, veeboeren en arbeiders — werden in de jaren dertig van de twintigste eeuw verdreven voor de nieuw” bouw van Tuindorp. Sommigen vestigden er een winkel of ventten er hun waren uit. Bouwer Willem Godijn met zijn N.V. de Stadswoning onderhield met de nieuwe bewoners lange tijd een band zoals die elders niet geëvenaard lijkt en waarvan Tuindorp's Belang een uitvloeisel is. Tuindorp blijkt ook woonplaats van relatief veel joden en wijkplaats van vooroorlogse asielzoekers. In de oorlogsjaren werden nagenoeg al deze dorpsgenoten gevangen genomen om ver weg vermoord te worden. Ondertussen voltrokken zich hier collaboratie, verraad, verwonding en spijt. Maar ook was er sprake van hulp, verzet, wraak en gerechtvaardigde zuivering van de gemeenschap. Tot ver na de oorlog was Tuindorp een zelfvoorzienend dorp met 74 gespecialiseerde winkels, eigen brandweer, veldwachters en gemeentelijk (hulp)secretariaat. Verenigingen, scholen en kerkgenootschappen versterkten gemeenschapsvorming en nabuurschap, soms gekenmerkt door verzuilde verhoudingen en vastgelegde moraal. In de jaren zeventig raakte dit alles ingrijpend veranderd. Nu resten voornamelijk herinneringen, foto's en documenten. - In dit boek is getracht een afgerond overzicht te geven van de winkels, bedrijven en andere neringdoenden, alsmede van niet-commerciële bedrijvigheid, zoals kerken, verenigingen en scholen. De auteur voerde daartoe honderden gesprekken met oudere en jongere, voormalige en huidige bewoners van Tuindorp. Hun vele herinneringen kleuren dit boek. Rob Hufen Hzn (*1948) publiceerde sinds 19gr over historische onderwerpen in periodieken en jaarboeken. In deze tweede druk voerde de auteur een flink aantal kleine verbeteringen In 1995 schreef de historicus dr. A. van Hulzen zijn bekende boek Tuindorp — tussen het Zwarte Water en Blauwkapel, Bij een van mijn bezoeken aan hem verzuchtte ik: dat boek had ik graag gemaakt! Van Hulzen had in zijn goe levensjaar namelijk gedaan, wat bij mij — en waarschijnlijk bij anderen — bij cen idee was gebleven. Hij keek mij Van Hulzen-achtig olijk aan en zei: ‘Ach er zijn nog wel twee bockjes over Tuindorp te maken!’ Het aantal winkels in Tuindorp slonk sedertdien met rasse schreden. Ik had mijn aanleiding, wendde mij in april 1997 tot bewoners van die panden en ging allerlei (oud-)Tuindorpers interviewen. Vele plezierige contacten waren het gevolg en zo ontstond er een tweede boek over Tuindorp. Ik ben de tientallen verhalenden zeer dankbaar en heb hun namen daarom zoveel mogelijk in het register opgenomen. Dit geldt natuurlijk ook de familieleden en bekenden waarover zij vertelden en waarvan zij mij foto's leenden. De heer W. Godijn jr. schonk mij een aantal mooie foto's die van het archief van zijn vader restten en waarvan ìk er een aantal dankbaar in dit boek heb opgenomen. Koos Kolenbrander, de dorpshistoricus van Maartensdijk, verschafte een aantal andere foto's en was voor mij van tijd tot tijd een enthousiaste vraagbaak. Dit werk is ook het resultaat van archiefonderzoek. Ik plaatste mededelingen en citaten, ook die uit gedrukte bronnen, tussen aanhalingstekens. Ik heb ze zoveel als mogelijk geverifieerd, maar feiten of sfeertekeningen kunnen anders zijn of hebben plaatsgegrepen dan door mij vermeld. Ze werden tenslotte mede tot geschiedenis door de wijze waarop mijn vele bronnen ze persoonlijk beleefd en innerlijk verwerkt hebben. Ik hoop dat eenieder die aan dit boek een bijdrage leverde deze herkenbaar erin mag terugvinden. Hoe dan ook, dit leesen kijkboek is een naslagwerk geworden, waarin men vindt hoe het eens was en nooit weerkeert. Bij de tweede druk De presentatie van Tuindorp, een bedrijvige gemeenschap in de twintigste eeuw vond op 24 november 2001 plaats. Het beoogde feestelijke en reünieachtige karakter werd door de bijna vijfhonderd aanwezigen ten volle waargemaakt. Direct na de presentatie kwamen enthousiaste brieven binnen, waaruit bleek dat het boek bij velen herinneringen losmaakte. De reacties betroffen naast allerlei aanvullingen ook nieuwe feiten, bijvoorbeeld over Tuindorpse verzetsmensen en hun daden in de Tweede Wereldoorlog. Ik kreeg te horen dat zich in Limburg een maquette van Tuindorp bevindt, gemaakt door Michel Willemsen (* 1936), die de wijk in de hongerwinter van 1944 op 8-jarige leeftijd verliet en in de volgende halve eeuw het Tuindorp van zijn jeugd (en delen van onze stad) visualiseerde. Het kan bijna niet anders, of daaruit spreekt een warme liefde voor het decor van zijn jeugd: onze wijk Tuindorp. R. A.W. Hufen Hzn., Utrecht/Tuindorp, juli 2002