Tot nut en eer van de stad

Bij de verheffing van het Athenaeum Illustre tot Universiteit van Amsterdam in 1877 eiste het hoofdstedelijk chauvinisme dat deze nieuwe instelling meteen een eersterangs universiteit zou worden. De eerste decennia investeerde de stad dan ook flink om de gemeentelijke universiteit tot een succes te maken. De ambities leken rond de vorige eeuwwisseling te zijn waargemaakt met de toekenning van Nobelprijzen aan verscheidene Amsterdamse hoogleraren. Maar waren deze wel het gevolg van de gemeentelijke inspanningen en was de liefde van de gemeenteraad voor de universiteit wel zo onbaatzuchtig en boven alle twijfel verheven? Van tijd tot tijd had de raad de neiging tot het uiterste op de universiteit te beknibbelen. De ene geleerde had daar meer last van dan een ander, dat hing af van het vak en van de reputatie van de beoefenaar. De meeste hoogleraren lieten zich er echter ook bij beperkte middelen niet van weerhouden zuiver wetenschappelijk onderzoek te verrichten. Maar sommigen legden zich uit geldgebrek toe op toegepast wetenschappelijk onderzoek. En de eerste hoogleraren in de sociale wetenschappen maakten de stad tot onderwerp van hun onderzoek. Zij smeedden een hechte band tussen universiteit en gemeente door zich te richten op beleidsvoorbereidend onderzoek. Deze bundel laat zien hoe verschillende vakgebieden in de geneeskunde, de natuurwetenschappen en de sociale wetenschappen zich in deze constellatie ontwikkelden.