Tegenspraak in de opsporing / Politiekunde / 45

De reeks Politiekunde is een uitgave van het Onderzoeksprogramma Politie &
Wetenschap, een zelfstandig onderdeel van de Politieacademie.
Politie & Wetenschap is ingesteld om een stimulans te geven aan de toegepaste
wetenschappelijke kennisontwikkeling op het gebied van politie en veiligheid,
de daarvoor benodigde kennisinfrastructuur en de daadwerkelijke benutting
van onderzoeksrapporten en -resultaten in politiepraktijk, beleid en opleiding.
Publicaties in de reeks Politiekunde betreffen in het algemeen concrete handleidingen,
modellen, instrumenten of werkwijzen die direct bruikbaar zijn
voor de politiepraktijk. Ze zijn veelal de uitkomst van onderzoek dat is verricht
in het kader van het meerjarige onderzoeksprogramma, de kernactiviteit van
Politie & Wetenschap.
In reactie op het evaluatierapport van de commissie Posthumus is ter voorkoming
van tunnelvisie in de opsporing de maatregel 'tegenspraak bij de politie'
ingevoerd. Vanaf 2006 wordt de politie geacht daaraan invulling te geven door
bij grootschalige rechercheonderzoeken een of meer tegensprekers in te zetten.
In dit onderzoek wordt nagegaan hoe vijf jaar na invoering van tegenspraak deze
maatregel in de praktijk wordt toegepast.
Verreweg de meeste politiekorpsen blijken een vorm van tegenspraak te hebben
ingevoerd. Het onderzoek laat aan de hand van concrete gevallen zien voor welke
opgave tegensprekers staan en hoe zij daarmee omgaan. De tegenspreker dient
te voorkomen dat bij het team tunnelvisie ontstaat of blijft voortbestaan. Vervolgens
moet hij ook voorkomen dat hijzelf een tunnelvisie ontwikkelt. Het rapport
gaat daarom ook in op een aantal psychologische mechanismen die tunnelvisie
kunnen veroorzaken.
Tegenspraak wordt in de praktijk op verschillende wijzen uitgevoerd. Zo wordt
een aantal rollen onderscheiden die tegensprekers op zich nemen, uiteenlopend
van 'luis in de pels' tot 'proceduralist'. Niet alle rollen zijn gericht op en geschikt
voor het voorkomen of doorbreken van tunnelvisie. Er lijkt in de praktijk soms
sprake te zijn van doelverbreding. Ook de verstandhouding tussen tegenspreker
en teamleider speelt een belangrijke rol. De benadering van teamleiders door
tegensprekers loopt uiteen van vriendschappelijk tot confronterend. Soms leidt
tegenspraak tot belangrijke veranderingen in de opsporing. Vaker gaat het echter
om kleinere effecten die betrekking hebben op minder belangrijke onderdelen.
Op basis van dit onderzoek wordt geconstateerd dat tegenspraak als maatregel
tegen tunnelvisie op serieuze wijze is opgepakt. De bijdrage is wel afhankelijk
van de wijze waarop tegenspraak is opgezet en wordt uitgevoerd. De onderzoekers
wijzen op een blijvend belang van tegenspraak en geven aan dat ze eerder
moet worden versterkt dan opgeheven. Het rapport sluit af met aanbevelingen
voor de verdere ontwikkeling en verbetering van tegenspraak in de opsporing.