Spel en Ontwikkeling / Ontwikkelingsgericht onderwijs

'Spel en ontwikkeling' is een nieuw boek in de reeks Ontwikkelingsgericht Onderwijs. Het neemt de plaats van 'Spel en spelen'.

'Spel en ontwikkeling' is bestemd voor (aanstaande) leidsters en leerkrachten die ontwikkelingsgerichte spelactiviteiten voor jonge kinderen willen ontwerpen en begeleiden. De praktijkervaringen en de theorievorming uit de afgelopen jaren maken duidelijker dan ooit hoe belangrijk het spel is voor een optimale ontwikkeling van jonge kinderen. Zij hebben niet alleen een rijke speelomgeving en uitdagende activiteiten nodig om te kunnen genieten van het spel en om (weer) te leren spelen. Omdat we weten hoeveel leermogelijkheden in het spel besloten liggen, zijn er vooral ook volwassenen nodig die inzicht hebben in spelontwikkeling. Volwassenen - leidsters en leerkrachten - die het spel van jonge kinderen waarderen, begeleiden en stimuleren. Aan deze pedagogische uitdaging wil dit boek een bijdrage leveren.

In het boek zijn drie grote lijnen aan elkaar verbonden.
Een daarvan is de uitwerking van de spelactiviteiten die voor kinderen van drie tot ongeveer zeven jaar noodzakelijk zijn: manipulerend spel en bewegingsspel, rollenspel, constructiespel en thematisch spel. Niet alleen het aanbod aan ontwikkelingsgerichte activiteiten en inhouden komt aan de orde, ook en vooral de ontwikkeling van deze spelvormen: vanuit het manipulerend spel naar rollenspel en constructiespel, en vandaar naar de bewuste leeractiviteit.
De tweede wordt gevormd door de leerprocessen die binnen deze spelactiviteiten aangesproken worden: sociale vaardigheden, taalontwikkeling, woordenschat en NT2, symboolvorming en schematiseren, en lees-schrijfontwikkeling en reken-wiskundeontwikkeling. Het spel aan de verteltafel en het maken van teksten en werktekeningen zijn voorbeelden van activiteiten die deze leerprocessen be nvloeden.
In de derde lijn krijgen het didactisch handelen en de vaardigheden een plaats die leidsters en leerkrachten inzetten om het spel goed te kunnen ontwerpen, te begeleiden, te observeren en te plannen. Deze kwaliteiten worden in de loop van het boek, gekoppeld aan de verschillende spelvormen, meegenomen en opgebouwd.

In dit boek staat het begeleide spel centraal. De overwegingen achter deze keus zijn in het slothoofdstuk verwoord. Op die plaats komen ook andere meer theoretische beschouwingen aan bod, onder meer over het spel als leidende activiteit in de ontwikkeling van jonge kinderen en de rol van volwassenen. Daar ook gaat de aandacht uit naar de essentie van een Ôspelgeori nteerd curriculumÕ als Startblokken en Basisontwikkeling en naar de opbrengsten daarvan.

De afgelopen jaren hebben veel leidsters, leerkrachten, begeleiders en nascholers - in het kader van Startblokken en Basisontwikkeling - gewerkt aan spel en ontwikkeling van jonge kinderen. Hun ervaringen zijn in de vorm van inspirerende beelden en beschrijvingen uit de dagelijkse praktijk opgenomen. Deze praktijken laten niet alleen zien hoe rijk het aanbod is en hoe veel kinderen in de context van het spel willen en kunnen. Ze maken ook duidelijk over hoeveel inlevingsvermogen, gezond verstand, creativiteit, pedagogische en vakdidactische kwaliteiten leidsters en leerkrachten beschikken!