PASTOOR VAN KALENBERG, DE

Op het eerste gezicht lijken de avonturen van de Pastoor van Kalenberg niet meer dan een schunnig moppenboek te vormen. De dorpspastoor liegt en bedriegt aan een stuk door, in een decor vol obsceniteit en boosaardigheid. Van middelen als sex en stront is hij niet vies als het er om gaat zijn doel te bereiken. Bij nader inzien is er veel meer aan de hand. Ten slotte is de tekst vanaf het einde der 15deeeuwin Duitsland, Engeland en Nederland grif van de hand gegaan. We moeten ons dan ook afvragen in welk opzicht dit 'dubieuze' boekje kon beantwoorden aan de verlangens van e,en burgerlijk publiek. Het vertoont sterke verwantschap met het volksboek van Uilenspiegel, een nog groter kassucces in West-Europa. Ook hier worden de anecdoten gepresenteerd in het losse kader van een biografie. Afwisselend neemt onze pastoor de boeren te grazen die zijn parochie vormen, of de adel en hoge geestelijkheid die boven hem staan. Altijd wint hij. En daarin ligt nu de betekenis van het boekje: het individu is de domme massa of de bovenliggende machten steeds te slim af. Dat correspondeert met de nieuwe idealen van de opgekomen burgerij, die zich moest afzetten tegen de gevestigde machten. En dat gebeurt in termen van list en wijsheid, waarmee je geld en goederen kunt verwerven. De Pastoor van Kalenberg is een tekst waaruit blijkt hoe de burgerij als nieuwe klasse, tastend haar weg zoekt naar nieuwe waarden, die de bescherming en uitbreiding van de verkregen positie moesten waarborgen.