Oud en lelijk / Utrecht Renaissance Studies / III

Wie denkt aan de Renaissance, denkt al snel aan schoonheid en aan jeugd. Toch is er ook een andere kant. In de Europese cultuur van de zestiende en zeventiende eeuw blijken schrijvers, kunstenaars en intellectuelen soms een opvallende kant te hebben voor juist die andere kant; voor ouderdom en lelijkheid. Rembrandt schilderde graag oude en weinig aantrekkelijke mensen. Sommige landschaptekenaars werden geboeid door instortende huisjes en vermolde bomen. En in de literatuur van die tijd komen we met zekere regelmaat oude verlepte vrouwtjes tegen. Lang niet altijd begrijpen we nu ' waaruit deze belangstelling toen voortkwam. Wilde men oude mensen belachelijk maken en lelijkheid aan de kaak stellen? Meende men dat het aanschouwen van het oude en lelijke wijze levenslessen kon opleveren? Of zag men het als een manier om afstand te nemen van de kunst die alleen maar oog had voor jong en mooi? Ook over de rol van ouderdom in het maatschappelijk verkeer uit die tijd is nog weinig bekend. Soms waren ouderen hulpbehoevend en konden ze terecht bij liefdadigheidsinstellingen. Maar vaak waren het ook juist de ouderen die in de politiek en in het zakenleven aan de touwtjes trokken. Een verschijnsel als 'pensionering' was nog onbekend, en ouderdom werd behalve met lichamelijk verval ook met geestelijke kracht in verband gebracht.