Ondernemen is mensenwerk

ONDERNEMEN IS MENSENWERK OOK IN HET NIEUWE NORMAAL is een leesboek, non-fictie, over ondernemingen, over de mensen die daar werken en die daar besturen en managen. En zijdelings zo af en toe over wat er allemaal gebeurt – en niet gebeurt - in de wereld waarin die ondernemingen moeten proberen te overleven. Zoals crisissen overleven en zich aanpassen aan het nieuwe normaal, waar het aloude fatsoen de bodem van vormt. Het boek geeft ideeën, stelt vragen, roept vragen op, probeert voorzichtig richting te geven, stemt hopelijk tot nadenken en relativeert. Het is een zoektocht: wie zit er op je pad door het bos achter de bosjes. Met als motto: verschillende situaties vragen een verschillende oplossing. Er is geen heilige graal, geen eureka moment. Het is een leesboek, het tracht mensen te boeien die werkzaam zijn in de ondernemingswereld of daarin zijn geïnteresseerd; in gewoon Nederlands. De coronacrisis laat nu weer zien hoe belangrijk die wereld is voor onze welvaart. Door het boek, waarin de gedachten van veel auteurs de leidraad vormen, lopen een aantal rode draden.

De eerste rode draad is dat de wereld continue verandert en dat ondernemingen moeten mee veranderen en innoveren, kijk bijvoorbeeld naar Philips, om te overleven. En echt veranderen alleen gaat als mensen in een onderneming als volwassenen en gelijken worden beschouwd en gebruik wordt gemaakt van alle ogen en oren van iedereen in een onderneming, van laag tot hoog, om te zien wat er moet veranderen om te overleven. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, omdat er zoveel verschillende mensen met verschillende karakters bij betrokken zijn. Hoe maak je daar als leider toch een eenheid van en hoe zorgt de leider er voor dat hij dat kan en er ook de energie en kennis voor heeft. Veel ideeën en gedachten, zoals minder leiding, geven een aanzet voor onverwachte oplossingen.

Een tweede rode draad zijn de vele aspecten van wat macht kan doen met mensen, evenals wat het geven van vertrouwen met mensen doet. De coronapandemie heeft beide bewezen: het vertrouwen dat we hadden in de deskundigen, de mensen in de gezondheidszorg en een ieder, die alles draaiend heeft gehouden tijdens de in Nederland gelukkig intelligente lockdown. En op de televisie hebben we kunnen zien hoe de leiders van deze wereld hun macht hebben gebruikt om de pandemie het hoofd te bieden: van handen blijven schudden- mij overkomt niets – tot het beter weten dan de deskundigen. In ondernemingen kun je ook alles tegenkomen. Ondernemingen en leiding geven zijn zo complex als regeren, als het leven.

Een derde rode draad zijn crisissen, zoals die van 2000 en 2008, en onverwachte zaken, zoals een Brexit, wat ondernemingen daarvan kunnen leren om te overleven. Nu dit boek uitkomt ten tijde van de coronacrisis heeft het daardoor aan actuele waarde gewonnen en bij deze bijzondere crisis wordt in een afzonderlijk hoofdstuk stil gestaan. Ook Kondratieff komt aan de orde evenals Nassim Taleb met zijn zwarte zwaan theorie.

Een vierde rode draad is de vraag of het kapitalisme, of neoliberalisme zo u wilt, in zijn huidige vorm niet zijn eigen vijand is geworden of aan het worden is. Een soort voetballen in coronatijd, zonder supporters! Het marktdenken, bonussen, het slinken van de middenklasse, aandeelhouderswaarde, steeds meer mensen die naar de voedselbank moeten: het immuunsysteem van de economie wordt op de proef gesteld. Een kleine groep wordt steeds rijker in deze wereld, mede maar niet alleen door de exponentiële winsten die zakendoen via internet biedt. Daarnaast zien we dat hersens, dus goed opgeleide mensen, steeds belangrijker worden. Zelfs een vat olie vraagt tegenwoordig haast meer hersens dan olie! We zullen wellicht of hopelijk na deze coronapandemie eerlijker de welvaart – en de schulden van de pandemie - moeten gaan delen. Of het tijdperk van ikke, ikke, kan doorgaan, daar zetten we vraagtekens bij. Soms ook wat filosofisch. Moet het grote verschil zijn wie je ouders zijn, waar je bent geboren, welke mogelijkheden een land biedt zoals bijvoorbeeld de toegang en kwaliteit van onderwijs, de gezondheidszorg en de infrastructuur. En worden je toekomstmogelijkheden ook niet daardoor bepaald?

Een vijfde rode draad is wat er nu allemaal komt kijken om leiding te kunnen geven en wat dat nu inhoudt. Zoals strategie, communicatie, innovatie, teaming, organisatievormen, control, toezicht en zorgen voor kwaliteit. En een leider loopt voorop, waar gaan we heen (missie) en hoe willen we zijn (cultuur). Een bijzonder aspect vormt dat mensen fouten maken of soms domme dingen doen en de vraag hoe veel controle, hoeveel bureaucratie je in het leven wil roepen om deze risico’s, die altijd blijven, te beperken.

Vangnetten en helden komen ook aan de orde. Zoals de trapezewerker – die nooit valt – toch met een vangnet werkt voor het geval dat! Zo bouwen overheden instituties als het RIVM en werken ze samenwerken in de EU en de NAVO. Dat kost geld. Vangnetten zijn niet gratis. Ook bedrijven moeten vangnetten maken om rampen te voorkomen, ze komen aan de orde. En de echte helden in deze wereld kennen we niet: dat zijn de mensen die een ramp voorkomen. Helaas word je meestal in de publieke wereld een held als er een ramp is. Maar ondernemingen overleven grote rampen vaak niet.

De schrijver heeft zo’n tien jaar in België gewoond en gewerkt. De sporen daarvan vindt u terug in dit boek. Vreemd dat bijzondere mensen met een heldere blik uit het zelfde taalgebied – Vlaanderen - zo weinig belangstelling in Nederland krijgen.
Ondernemen is mensenwerk is geschreven vanuit de gedachte dat het leven -ook in ondernemingen - en de wereld om ons heen complex is en vaak moeilijk te begrijpen. Daarom, om met John Gray te spreken: WEES VOORZICHTIG, WEES BEDACHTZAAM, WORD VOLWASSEN.

HENK SMITS (1944) heeft bedrijfseconomie en accountancy gestudeerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en heeft als openbaar accountant gewerkt in Nederland, België en Spanje. Daarbij is zijn belangstelling voor de bedrijfseconomie groot gebleven. Van zijn hand zijn accountancy publicaties verschenen in zowel België als Nederland.