Niet voor God en niet voor vaderland

In november van het vorige jaar was het precies 85 jaar geleden dat de leider van de SDAP (de voorloper van de PVDA), Pieter Jelles Troelstra zijn fameuze revolutieoproep deed. Hij meende dat de tijd rijp was voor veranderingen en dat de beginnende revolutie in Duitsland niet bij Zevenaar halt zou houden. Hij baseerde zich hierbij ook op de situatie in de Nederlandse krijgs- macht. Juist enige weken tevoren hadden soldaten in de Harskamp delen van de kazerne in de as gelegd en in vele ande-re plaatsen hun onvrede over de intrekking van de verloven getoond. Schatte Troelstra de situatie goed in? Vormden het leger en de vloot werkelijk revolutionaire factoren? Was de krijgsmacht nog betrouwbaar voor de staat? Ron Blom en Theunis Stelling analyseren het moreel van solda- ten en matrozen (ook in Nederlands-Indië) gedurende de mobilisatie. Tevens onderzoeken zijn de invloed van linkse politieke stromingen. Daarvan waren er indertijd veel. Sociaal-democra- ten, communisten, anarchisten, syndicalisten, christen-socialis-ten, allen hielden zich bezig met het vraagstuk 'militairisme'. Sommigen waren voor dienstweigering, maar anderen probeer-den de militairen aan te zetten tot het oprichten van soldatenor- ganisaties en in de laatste jaren naar Russisch voorbeeld tot het stichten van soldatenraden. De schrijvers bezochten tal van instellingen in het hele land en onderzochten vele archieven om zodoende op bovenstaande vragen een antwoord te geven. Aan dit onderwerp is tot nu toe in de geschiedschrijving geen aandacht besteed.