Nederland in tijden van droom en daad

Eén van de opvallendste veranderingen sinds de jaren zestig is de acceptatie van het naakt in de openbare ruimte. Daarvoor stuitte dit op grote weerstand, zelfs als het ging om kunstwerken. Dit bleek bijvoorbeeld bij Het Gerucht, een schilderij van de Nederlandse surrealist J.H. Moesman, dat enkele keren van tentoonstellingen werd geweerd, evenals bij het naakt dat de bekende illustrator Cees Bantzinger (1914-1985) ophing voor het raam van zijn atelier in Ouderkerk aan de IJssel. Na klachten van dorpsbewoners werd het naakt vervolgens door een politieman verwijderd. Over dit politionele optreden ontstond discussie in het tv-programma Welbeschouwd, waarin enkele prominente Nederlanders actuele kwesties bespraken. De oud-verzetsman H.M. van Randwijk (1909-1966) nam hierbij een libertijns standpunt in dat hem door velen zeer kwalijk werd genomen. Kort hierop sloeg de stemming in Nederland echter geheel om. Twee boeken speelden hierbij een hoofdrol: ‘Kort Amerikaans’ (1962) van Jan Wolkers (1925-2007), en ‘Ik, Jan Cremer’ (1964) van Jan Cremer. Het laatste boek werd zelfs een bestseller. De gewijzigde houding ten aanzien van het naakt en de seksualiteit hield verband met de versterkte zoektocht van velen naar authenticiteit, naar een oprecht en spontaan leven. De zoektocht is één van de twee ontwikkelingen die samen de rode draad vormen in deze geschiedenis. De andere is het steeds megalomaner geloof in de maakbaarheid van de samenleving dat nu door zowel links als rechts wordt beleden. Beide ontwikkelingen hechten weinig waarde aan de trage gang van de geschiedenis, waardoor ongeduld en onbegrip regelmatig de tijdgeest bepalen. Henk Visscher (1952) studeerde sociaaleconomische geschiedenis in Groningen en promoveerde aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam op een onderzoek naar de sociale mobiliteit in de Maasstad aan het eind van de negentiende eeuw. Na een lange onderwijscarrière vervult hij nu nog enkele bestuurlijke en culturele functies.