Lyotard lezen: ethiek, onmenselijkheid en sensibiliteit

Dit boek is bedoeld als hulp en stimulans bij het lezen van het filosofische werk van Jean François Lyotard.* Lyotard is niet alleen wars van systematische uiteenzettingen maar heeft ook een heel eigen filosofisch idioom ontwikkeld, dat op het eerste gezicht impressionistisch aandoet. Anders dan bij voorbeeld Habermas of Derrida, wier opeenvolgende boeken een grote continuïteit en een duidelijke ontwikkelingsgang vertonen, wordt de filosofische ontwikkeling van Lyotard bovendien gekenmerkt door voortdurende verschuivingen. Die hebben soms het karakter van regelrechte breuken, zonder dat dit door hemzelf als een probleem ervaren lijkt te worden. Daar komt nog bij dat Lyotard niet alleen midden in het hedendaagse Franse denken staat, maar ook in een voortdurende, vaak indirecte discussie met de filosofische traditie verwikkeld is, zodat zijn werk gekenmerkt wordt door een groot aantal verwijzingen - naar Kant, Levinas, Lacan, Freud, Augustinus, Hegel, Heidegger en vele anderen - die zijn betoog mede dragen, maar vaak onder de oppervlakte verscholen liggen. Lyotard lezen is dus niet gemakkelijk, maar wel belangrijk, menen wij. Via zijn werk wordt men namelijk niet alleen naar het hart van de problemen gevoerd waar de hedendaage filosofie mee worstelt, maar wordt men ook onontkoombaar geconfronteerd met centrale vragen van de postmoderne cultuur. Dat die cultuur, en zelfs de samenleving in haar geheel, door velen als postmodern wordt aangeduid, valt voor een belangrijk deel op het conto van Lyotard te schrijven. Wat Habermas over Foucault schreef, dat diens werk een pijl vormt in het hart van onze tijd, geldt evenzeer voor Lyotard. Daarbij dient niet alleen gedacht te worden aan het door Lyotard aangekondigde afscheid van de 'Grote Verhalen' van de moderne tijd en het daarin belichaamde humanistische, op vooruitgang en controle gerichte toekomstscenario. * De geboortegrond van dit boek wordt gevormd door een symposium gewijd aan het recente werk van Lyotard dat in januari 1994 georganiseerd werd door de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.