HISTORISCHE KRUISSTEEKPATRONEN

Woord vooraf De oudste met de hand gekleurde kruissteekpatronen dateren van omstreeks 1800, In een dameshandwerk-jaarboekje, dat van 1804 tot 1807 in Leipzig verscheen, zijn ze te vinden. Onafhankelijk van elkaar kwamen enkele uitgevers in Berlijn en Wenen op het idee dergelijke met de hand gekleurde patronen los uit te geven. Een snellere produktie en een snelle verkoop werden hierdoor mogelijk. Dit voorbeeld vond dan ook enige tijd later navolging in Parijs en Den Haag. Het meest in trek bij de dames bleek echter het zogenaamde 'Berlin woolwork', dat via een Londense firma door het hele 'Verenigd Koninkrijk' werd verkocht. Het Berlijnse produkt vond zijn grootste afzet op het continent en ook in de Verenigde Staten van Amerika, en na de eerste wereldtentoonstelling in 1851 ontstond zelfs ruime belangstelling vanuit China en Japan! De geschiedenis van het gekleurde borduurpatroon is in nogal wat nevelen gehuld. In dit boek wordt een eerste poging gedaan tot een globaal overzicht te komen. Musea en prentenkabinetten namen zelden of nooit borduurpatronen in hun collecties op. Eigenlijk was er maar één uitzondering: de 'Kunstbibliotheek' in Berlijn. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging die verzameling echter groten- deels in vlammen op. Dat zo weinig bewaard is gebleven komt vermoedelijk ook, omdat elk patroon voor de bezitster uiteraard zijn gebruikswaarde verliest als het borduursel af is. In feite is een borduurpatroon dus een wegwerpartikel, en die komen bijna nooit meer te voorschijn. Alle in dit boek opgenomen voorbeelden zijn ontleend aan onze eigen collectie. Het grootste ons bekende Berlijnse kruissteekpatronen meet 70 x 56 cm. Hier beperken we ons echter bewust tot kleinere borduurpatronen, zodat het mogelijk is alle voorbeelden in het boek op ware grootte af te beelden. Josephine Landwehr-Vogels