Het maatschappelijk verdrag, of Beginselen der staatsinrichting / Boom klassiek

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) heeft met dit geschrift uit 1762 het debat over de grondslagen van het staats- en rechtsbestel tot in onze dagen scherp gesteld. Weliswaar was de gedachte van een maatschappelijk verdrag in zijn tijd niet nieuw, maar de radicale wending die Rousseau eraan gaf is een blijvend uitgangspunt gebleken voor kritische bezinning op zaken als democratie, constitutie, grondrechten, vertegenwoordiging, wetgeving en eigendom. In plaats van een blauwdruk voor de moderne rechtsstaat te leveren - een aanspraak waarvoor de Franse Revolutie het boek al trachtte te gebruiken - biedt Het maatschappelijk verdrag veeleer de grondwoorden van een taal waarin de idee van de rechtsstaat gearticuleerd kan worden. Niet alleen filosofen als Kant, Hegel, Marx, Russell én Habermas hebben zich op deze tekst beroepen, maar ook staatslieden-en politieke activisten als Robespierre, Napoleon en Che Guevarra. Men heeft de tekst als het manifest van de politieke vrijheid gelezen en als het handvest voor een totalitair regime. Het boek is altijd een teken van tegenspraak gebleven, maar wellicht juist daarom een voortdurende bron van inspiratie.