Hemelse monniken, aardse mensen

Algemeen heerst de opvatting als zou het monastieke leven de drijvende kracht zijn geweest van de middeleeuwse samenleving. Ludo Milis heeft daar zijn twijfels over. Hij start de discussie met de definitie van wat onder 'monnikendom' moet worden verstaan: een spiritueel ideaal gepraktiseerd in een bepaalde levensstijl. Milis is van mening dat de specifieke invloed ervan op de gewone man overgewaardeerd wordt, onder meer omdat de historische informatie vaak eenzijdig uit kloostermilieus afkomstig is. 'Stabilitas loci' is een van de geloften die elke monnik aflegt, in overeenstemming met de regel van Benedictus gebondenheid aan één plaats, en dat is het klooster van intrede, dat zo ook het sterfhuis wordt. Het voornaamste doel was de hemel; de monastieke gedragslijnen jegens de wereld waren geritualiseerd en marginaal. Omdat de intrinsieke waarde van het aardse leven geloochend werd en men alleen oog had voor een transcendent voortleven, heeft het monnikendom behoudend gewerkt en derhalve nauwelijks kunnen functioneren als motor voor sociale verandering. Het verschil tussen het kloosterleven en het gewone dagelijkse leven was zo groot dat het monastieke ideaal veeleer een ontsnapping aan de harde werkelijkheid betekende.