GELAAT VAN DE MESSIAS

De Talmoed is de neerslag van de mondelinge traditie van het joodse volk. De hebreeuwse bijbel toont voor het jodendom zijn diepere betekenis alleen door deze mondelinge traditie, die voor de Westerse wereld nagenoeg een gesloten boek is gebleven. De Frans-joodse filosoof Emmanuel Levinas put voor zijn denken uit het werk van de grootmeesters van de Westerse filosofie,-Plato, Descartes, Hegel en Heidegger-, maar evenzeer uit de Talmoed. Zijn Talmoedcommentaren vermijden echter elke vorm van stichtelijkheid, die alleen voor een kring van gelovigen betekenis zou hebben en richten zich van meet af aan tot eenieder die zich betrokken weet bij het redelijke debat. Onder de vaak bizarre rabbijnse spreuken gaat een redelijk denken schuil, waarin extreme aandacht voor het detail samen gaat met een zoektocht naar het wezenlijke, dat in het Westerse denken onderbelicht is gebleven: het gelaat van de ander als oorsprong van zin en als de eminente wijze, waarop de Allerhoogste zich openbaart. Het Westerse denken zou als 'egologie' pure gewelddadigheid zijn ten opzichte van de andere mens. De bij uitstek ethische inspiratie van de joodse geschriften komt in het onderwerp van het Messianisme wel heel pregnant naar voren. Wat bovendien opvalt is een speelse voorkeur voor tegenstrijdige meningen. Zo zou de Messiaanse tijd louter het resultaat van de vrije morele inzet van het individu zijn, terwijl de gedachte van een revolutie van buitenaf evenmin ontbreekt. De Messias als persoon is al niet minder vertrouwd dan de Messias als aanduiding voor een collectiviteit. Het Messianisme als diepste zin van de geschiedenis staat tegenover het idee van het Messianisme als een primitieve onvolwassen levenshouding, die door een vrije verantwoordelijke mens achter zich gelaten wordt. Deze volstrekt ondogmatische, maar intellectueel veeleisende vorm van denken is misschien de enige wijze, waarop een denken over God mogelijk is zonder aanstootgevend te zijn. Culminatie van het commentaar is wel de rabbijnse uitspraak: 'De Messias, dat ben ik', waarbij Levinas opmerkt: 'Mezelf zijn, dat is Messias zijn. Iedereen moet handelen alsof hij de Messias is'. Met deze uitgave zijn de Talmoedcommentaren van Levinas voor het eerst diepgaand becommentarieerd. Zowel de filosofische als de rabbijnse achtergronden worden uitvoerig belicht en op deze wijze toegankelijk gemaakt voor een breder publiek.