Gekkenwerk

Dit historisch proefschrift behandelt de vraag hoe het proces van 'beroepsvorming' waardoor 'oppassers en oppasseressen in krankzinnigengestichten veranderden in 'psychiatrisch verpleegkundigen' en 'sociaalpsychiatrisch verpleegkundigen’, zich in de jaren tussen 1830 en 1980 in Nederland heeft voltrokken. Alle handboeken in psychiatrische verpleegkunde die verschenen voor 1980 worden besproken; daarnaast komt aan de orde hoe voormalig verplegenden zelf dachten over hun opleiding, hun arbeidsvoorwaarden en hun omgang met psychiatrische patiënten. Onder meer de vroege opkomst van de sociaalpsychiatrische verpleegkunde in Nederland wordt uitvoerig behandeld. De voornaamste conclusie is dat het verschil in ministeriele inbedding tussen het toezicht op de opleiding in ziekenverpleging en dat op de opleiding in krankzinnigenverpleging (tot 1949 ressorterend onder de Afdeling Armenzorg op Binnenlandsche Zaken) belemmerend uitpakte op de professionele ontwikkeling in de psychiatrische verpleegkunde, hoe hard alle betrokkenen bij dit vak ook hun best deden. Op het Ministerie van Volksgezondheid heerste grote onbekendheid omtrent de ontwikkelingen m en de specifieke behoeften van de psychiatrische verpleging. Hier bekeek men het begrip 'volksgezondheid' primair als een kwestie van lichamelijke volksgezondheid, niet als een kwestie van geestelijke volksgezondheid. Dit werd versterkt toen de Duitsers in 1941 een Ziekenfondsbesluit invoerden op basis waarvan ziekenhuisopname wel, doch opname in een psychiatrische inrichting met door deze verzekering werd vergoed. Het feit dat de verpleging in een gesticht uit de Armenzorg moest komen droeg bij aan stigmatisering van de psychiatrische verpleegkunde. In de publieke beeldvorming associeerde men psychiatrische verpleegkunde met 'ongeletterde arbeiderskinderen , met 'afwijkendheid ' of met 'armoede', niet met 'intelligente doorzetters' of met al vroeg 'geëmancipeerde mannen die qua vrijmoedigheid, openheid en het onderkennen van de noodzaak van een meer integrale geneeskunde voorliepen op de rest van (medisch en verpleegkundig) Nederland.