Ee-cahier: draagkracht geven

Kwaliteitsvol onderwijs, meer efficiëntie door inbouwen van outputmetingen, flexibele leertrajecten, vermijden van maatschappelijke reproductie en voortijdig afhaken, responsabilisering en meer autonomie voor scholen, … het zijn slechts enkele begrippen uit het maatschappelijke debat over onderwijsvernieuwing van de jongste jaren. Onderwijs laat zich echter niet zomaar vernieuwen.en maatregelen naar aanleiding van een of andere hype sterven doorgaans een snelle dood. Effectieve onderwijsvernieuwing gaat traag, precies omdat ze moet gedragen worden door een visie die de essentie weet te vatten van de uitdagingen die de toekomst in petto heeft. ‘Draagkracht geven’ vonden wij een passende omschrijving om deze uitdaging te weerspiegelen. Meer draagkracht voor kinderen en jongeren om geengageerd te participeren aan de toekomst. Meer draagkracht ook voor leerkrachten en scholen om het toekomstperspectief te zien en er mee om te gaan. In dit Congrescahier naar aanleiding van 30 jaar Ervaringsgericht Onderwijs, geven 9 auteurs hun kijk op onderwijs dat de uitdaging met de toekomst aangaat. In een reeks beschouwende artikels over de kern van onderwijsvernieuwing steekt Ferre Laevers als eerste van wal. Verscholen onder de vernieuwingsinitiatieven waarmee scholen te maken krijgen, groeit een nieuw onderwijsparadigma. Dit binnensijpelende onderwijsparadigma roept zoveel vragen op dat leerkrachten maar ook leerlingen, ouders, de maatschappij soms het gevoel krijgen dat de bodem weg is. Vast staat evenwel dat met dit paradigma de school van de toekomst er helemaal anders zal uitzien. Bert Van Oers leidt ons naar het fundamentele uitgangspunt dat onderwijs slechts effectief is indien leerlingen zich wezenlijk verbinden met het aangeboden curriculum. Pas dan kan men werkelijk spreken van betekenisvolle competentieverwerving. In ontwikkelingsgeoriënteerd onderwijs gaan leerkrachten en leerlingen samen de uitdaging aan om samen te zoeken naar betekenisvolle onderwijscontexten waarin leerlingen echt leren voor de toekomst. De derde bijdrage van Luc Stevens focust op kiezen voor “zin als uitdaging” voor het onderwijs van de toekomst. Zowel leerlingen als leerkrachten hebben als volwaardige partners een belangrijke rol te vervullen in de wijze waarop er –opnieuw- zin in school kan groeien. De kerngedachte draagkracht geven, laat zich in verschillende aspecten van onderwijs vertalen. Demotivatie in het secundair onderwijs! Het is een hot item. Vanuit een rijke ervaring in het beroepsonderwijs en het buitengewoon secundair onderwijs belicht Albert Janssens een aantal kerngedachten die ervoor zorgen dat onderwijs dicht bij 12 tot 18 jarigen blijft en life-skills bijbrengt. Bert Vermeersch neemt de dynamiek van effectieve onderwijsvernieuwing op de werkvloer als uitgangspunt. Scholen gaan met meer draag- en slagkracht op pad als ze het evenwicht vinden in ruimte geven aan leerkrachten en voldoende inbedding in een algemener beleid. In het ‘leren’ van kinderen en jongeren is de wijze waarop de communicatie tussen leerkracht en leerling vorm krijgt, van vitaal belang. Agnes de Munter belicht de interactie tussen leerlingen en leerkrachten vanuit het genderperspectief. Het bewustzijn van eigen reacties op leerlingen tijdens het onderwijsgebeuren is cruciaal voor de ontwikkeling van het zelfbeeld en wezenlijk in de gelijke onderwijskansen discussie. Klara Schlömer focust op groeien in communicatievaardigheid voor kleuteronderwijzers via het gebruik van video-interactie begeleiding. Door het kijken naar concrete beelden over het eigen functioneren ontstaan ‘mentale’ beelden waardoor aspirant leerkrachten op een meer doorleefde en effectieve manier in interactie gaan met kinderen. Observeren en evalueren, ze zijn wezenlijk bepalend voor wat er werkelijk in de klas gebeurt. Ilse Aerden en Elien Peeters belichten de mogelijkheden van het nieuwe digitale Procesgerichte Kindvolgsysteem voor het Basisonderwijs dat ontwikkeld werd in het Centrum Ervaringsgericht Onderwijs. Het volgsysteem brengt kinderen in hun brede ontwikkeling longitudinaal in beeld. Hierdoor kunnen zorginitiatieven sterker aansluiten bij de eigenheid van het kind èn beter opgevolgd worden doorheen de onderwijsloopbaan van kinderen. Ludo Heylen tot slot, focust op competentiegericht evalueren. Competentieleren vraagt een aangepaste evaluatie. Als een paal boven water staat het feit dat competentiegericht evalueren pas kan als men zich losweekt uit prestatiegericht metingen. Competentiegericht evalueren vraagt van leerkrachten een ommezwaai van ‘punten geven bij het examen’ naar inbouwen van zelfverantwoordelijkheid bij het evalueren van eigen gedrag. Samengevat: een brede waaier aan onderwerpen en invalshoeken, maar allen illustratief voor de krachtlijnen van het ‘nieuwe leren’. Leuven, 30 maart 2006 E.B. F.L.