Duivelse dilemma’s na de schipbreuk van de Batavia

Op 4 juni 1629 vergaat de Batavia bij de Houtman Abrolhos voor de westkust van Australië. Overleven op deze godvergeten plek lijkt onmogelijk. De schipper en opperkoopman rusten twee dagen na de schipbreuk een boot uit en zetten koers naar Java. Drie maanden later keert opperkoopman Francisco Pelsaert terug. Hij ontdekt dat op de Abrolhos een afgrijselijk drama heeft plaatsgevonden. Meer dan honderd schipbreukelingen zijn op gruwelijke wijze omgebracht.

De opperkoopman start een proces. Verdachten worden gemarteld. Moordenaars, muiters en verkrachters eindigen aan de galg. Het belangrijkste wapen om bekentenissen af te dwingen is het ‘gieten van water’. Een nog steeds bestaande martelpraktijk, die wij in de eenentwintigste eeuw kennen onder de naam ‘waterboarding’. Deze wrede foltertechniek is niet gericht op waarheidsvinding. Door te folteren kneedt Pelsaert een werkelijkheid waarin hij de held is.

Pelsaert neemt ons mee op zijn noodlottige reis. Door zijn verslag leren we de details kennen van de gruwelijke moorden die hebben plaatsgevonden. Alles wat hij heeft verkondigd over de onfortuinlijke schipbreuk nemen we voor waar aan. Het is zijn woord, tegenover het dodelijk zwijgen van de daders aan de galg.

De belangen voor de opperkoopman zijn groot. Hij was de hoogste in rang aan boord van de Batavia en moet beseft hebben dat de schipbreuk een smet is op zijn onberispelijke staat van dienst en zijn carrière ernstig in gevaar kan brengen. Een goede reden om het verhaal van Pelsaert niet blind te volgen, maar kritisch tegen het licht te houden. Het relaas van Pelsaert over de schipbreuk laat vele tegenstrijdigheden zien. Aan het waarheidsgehalte van bekentenissen na het toepassen van ‘waterboarding’ moet ernstig worden getwijfeld.

De auteur overtuigt met een nieuw scenario. Met het herschikken en herwegen van bewijsmiddelen legt Jaco Koehler de dwalingen uit het proces bloot. Daarbij maakt hij gebruik van hedendaagse inzichten over ontsporing van geweld om de duivelse dilemma’s na de schipbreuk van de Batavia te ontraadselen.