De strijd om de Februaristaking

Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig. Dat deze woorden na de oorlog aan het wapen van Amsterdam zijn toegevoegd, heeft de stad te danken aan de Februaristaking van 1941, een massaal protest van de Amsterdammers tegen de vervolging van hun joodse stadgenoten. Deze daad moest in de herinnering worden gekoesterd, maar binnen een paar jaar tijd was de jaarlijkse herdenking de inzet geworden van een onverzoenlijke politieke strijd tussen de gemeente en de communisten. De verdeeldheid groeide in de jaren vijftig uit tot Amsterdams eigen Koude Oorlogje op het Jonas Daniël Meijerplein, waar de sfeer door de interne partijtwisten van de CPN nog verder werd verziekt.

De strijd om de Februaristaking reconstrueert de toenemende politieke polarisatie, de ruzies en het moeizame proces van eenwording daarna. Maar ook nadat de politieke strijdbijl was begraven, bleef de erfenis van de Februaristaking omstreden. Wat voor de één een roemrijke verzetsdaad bleef, die oproept tot waakzaamheid tegen rassenwaan en vreemdelingenhaat, was voor de ander hooguit een moedig gebaar, dat niet mag verhullen dat de deportatie van de joden nergens zo efficiënt en soepel is verlopen als in Nederland. Zo is het steeds opnieuw de vraag wat de Februaristaking ons te zeggen heeft en wat men wil herdenken.