De ster van de verlossing

In de vertaling van Alex P.J. van Ligten in samenwerking met F. Kransen en A. Sevenster Met potlood op dienstpostvelletjes, zo schreef Franz Rosenzweig zijn grootse boek: Der Stern der Erlösung. Niet in de studeerkamer, maar aan het Balkanfront tijdens de Eerste Wereldoorlog begon hij zonder bibliotheek en notities tot zijn beschikking te hebben. Het boek is een weergave van het denken over de wereld van de filosofie en de theologie, van het jodendom en het christendom - en Rosenzweigs persoonlijke stellingname daarin. Rosenzweig noteerde zinnen die maar op een enkel moment in de geschiedenis toegankelijk en te verwoorden zijn. Het boek heeft dan ook niet voor niets de reputatie dat er onmisbare inzichten in zijn verwoord. Het is zo'n boek waarin je al lang eens had moeten lezen, maar het kwam er nooit van. De Nederlandse vertaling van Alex van Ligten maakt dat Der Stern met zijn compacte schrijftrant en weerbarstige Duits toegankelijker werd dan ooit. De grote thema's Het is een boek over de grote thema's: God, wereld en mens. Zij vormen als het ware een eerste driehoek. Schepping, openbaring en verlossing vormen de tweede. In elkaar geschoven, in het derde deel, vormen ze een davidsster: de ster van de verlossing. In deze drie delen wordt uitgelegd hoe alle denken, geloven en politiek-maatschappelijke systemen op hun grondvesten wankelen. Desalniettemin maakt het boek de onontkoombare weg van de dood naar het leven zichtbaar. Taalmonument Het boek is ook een taalmonument. Er staan ingewikkelde, lange zinnen in, maar ook sterke one-liners: 'liefde is geen eigenschap, maar een gebeurtenis', 'het is altijd de ander die sterft; de mens kan zichzelf niet gestorven denken'. Het boek zit vol poëtische verzuchtingen, maar kent ook mathematische beschouwingen. Rosenzweig speelt met taal: soms schrijft hij in gedragen stijl, maar vaak ook 'hoor' je hem vurig betogen. Wat het genre is? Waarschijnlijk theologie, filosofie en reflectie op de geestesgeschiedenis ineen. In de vertaling klinkt het origineel in de gehanteerde stijl door, maar het is toch ook zoveel mogelijk een echt Nederlandse tekst geworden. In het boek zijn een toelichtingen- en verwijzingsgedeelte opgenomen, die het lezen vergemakkelijken. Alex van Ligten (1947) is als predikant verbonden aan de Hervormde Gemeente te Sneek. Hij publiceerde de op de inzichten van Rosenzweig geschoeide Wegwijzer voor de bijbel (1996); Licht dat in de nacht begint (1999): meditaties bij het bijbelboek Richteren. Tevens vertaalde hij liederen voor de bundel Hoop voor alle volken (1997). De vertaling De ster van de verlossing kwam tot stand in nauwe samenwerking met germanist F. Kransen en Rosenzweigkenner A. Sevenster.