De oplossing van de civil society

In Nederland is het begrip civil society de laatste twintig jaar populair geworden als aanduiding van organisaties buiten de sfeer van de overheid, de markt en de verbanden van familie en vrienden. Mensen maken er vrijwillig deel van uit. De civil society staat bovendien voor politieke en maatschappelijke wensbeelden, zoals betrokkenheid van burgers bij de publieke zaak, vergroting van maatschappelijk zelfbestuur ten koste van de politiek, beperking van commerciële invloeden en versterking van gemeenschapszin en tolerantie. Nadat de historische wortels van deze idealen zijn gememoreerd, wordt ingegaan op de civil society als het institutionele domein van vrijwillige associaties. De verwachtingen van dat domein kunnen worden samengevat in twee basisprestaties: publiekeopinievorming (politieke discussie en participatie) en de vorming van sociaal kapitaal (het in sociale netwerken opgeslagen vermogen tot samenwerking). De empirische bewijzen voor deze prestaties blijken mager en het domein van vrijwillige associaties blijkt bovendien vaag begrensd: de civil society lijkt zich 'op te lossen'. Het idee van de civil society is daarmee niet achterhaald. Vrijwillige associaties - van vrouwenbond tot voetbalclub en van kerk tot mensenrechten-ngo - verdienen juist meer onderzoek met het oog op hun bijdrage aan een democratische publiekeopinievorming en de vorming van maatschappelijk gewenst sociaal kapitaal. Dit boekje bevat de geannoteerde tekst van de intrede-rede die SCP-medewerker Paul Dekker op 28 juni 2002 uitsprak bij de openbare aanvaarding van het ambt van hoogleraar Civil society, globalisering en duurzame ontwikkeling aan de Katholieke Universiteit Brabant.