De ontkerstening der middeleeuwen / Mens & tijd

Sinds bijna vijf eeuwen wordt gesproken van de middeleeuwen. Opvallend daarbij is de steeds wisselende beoordeling van dit tijdvak. Volgens de Reformatie werd dat vooral gekenmerkt door een verwonding van het ware Evangelie. Ook de Verlichting had vanuit haar optiek voor die periode geen goed woord over. Vervolgens beschouwde de Romantiek deze periode als een christelijk tijdvak bij uitstek en werd een terugkeer naar de middeleeuwen gepropageerd. Zo onderging dit tijdvak tijdens de negentiende eeuw een dusdanige herkerstening, dat daaruit toen alle heidendom en ongeloof schenen te zijn verwijderd. De belangstelling van dat moment voor de middeleeuwen lijkt soms veel op een vlucht uit de ongewisheid van het heden. Opvallend hierbij is dat vanuit de huidige ontkerstening van de westerse samenleving velen bij voorkeur op zoek gaan naar sporen van toenmalig heidendom en ongeloof waarop de middeleeuwse kerk geen vat had weten te krijgen. Anderen willen tevens aantonen dat de maatschappelijke betekenis van de toenmalige kerk en kloosters veel beperkter was dan tot nu toe onder invloed van het christelijke reveil in de negentiende werd aangenomen. In die zin zou men de huidige belangstelling voor die periode mogen kwalificeren als een ontkerstening van de middeleeuwen; een streven waarvoor niet als, maar wel het nodige valt te zeggen. Al deze verschillende benaderingswijzen werpen tezelfdertijd enkele vragen op, die niet onbelangrijk zijn. Hebben wij bij de bestudering van de Middeleeuwen niet vooral en voortdurend te maken met ideologische, althans levensbeschouwelijke projecties uit later tijd? Houdt men zich op grond daarvan wel voldoende bezig met datgene wat destijds in werkelijkheid op wisselende wijze de grillige scheidslijn tussen heidendom en christendom heeft bepaald? In dit boek wordt getracht, aan de hand van een fascinerende beschrijving van de middeleeuwse geschiedenis, op deze vragen een antwoord te formuleren.