De Nijhoffs en ik, of De gevolgen van een genre

Met de enige andere persoon die op het archief zit te werken, drink ik af en toe koffie beneden. Hij schrijft over het leven van Anna Blaman. Toen ik hem vroeg: ‘Waarom zij?’, keek hij weg, sloeg zijn ogen op naar het plafond en zei aarzelend, maar tegelijkertijd zo weloverwogen alsof hij dit al vaker had uitgesproken: ‘Het is die ingehoudenheid, dat pure, en dan toch dat hele seksuele, dat tomeloze.’ Vervolgens was het mijn beurt mijn ogen op te slaan naar het plafond. ‘Het zijn haar geheimen,’ zei ik.
Het debuut van Marja Pruis – ‘misschien wel mijn meest “gave” boek,’ zegt ze zelf – ging over haar jarenlange liefde voor de schrijfster van de roman Twee meisjes en ik, A.H. Nijhoff. In De Nijhoffs of de gevolgen van een huwelijk ging zij haar gangen na, en die van haar geliefden, onder wie de dichter Martinus Nijhoff. Het werd een boek dat het genre van de biografie tartte, wat niet zonder gevolgen bleef. In een literair klimaat met strikte genre-opvattingen werd dit mengsel van biografie en memoir curieus bevonden. In een essay getiteld ‘Terug naar de Nijhoffs’, waarmee deze nieuwe uitgave opent, volgt Pruis het spoor terug naar toen, de keuzes die ze maakte en vraagt ze zich opnieuw af hoe een schrijver het best bewaard kan worden. In een bijlage is het artikel opgenomen waarin ze de feitelijke informatie van haar biografische onderzoek verwerkte. De Nijhoffs en ik of de gevolgen van een genre is een heruitgave en herneming in één. Een fascinerende literaire exercitie waarin de auteur haar jongere ik beschouwt en de grenzen van het genre van de biografie – opnieuw – aftast. Marja Pruis is schrijver, criticus en redacteur van De Groene Amsterdammer. Haar romans Bloem, De vertrouweling en Atoomgeheimen ontvingen nominaties voor De Gouden Uil, de AKO Literatuurprijs en de Anna Bijns Prijs. Haar essayboek Kus me, straf me. Over lezen en schrijven, liefde en verraad werd bekroondmet de Jan Hanlo Essayprijs. De roman Zachte riten haalde de shortlist van de ECI Literatuurprijs en de Libris Literatuurprijs. In 2016 ontving Marja Pruis de J. L.Heldringprijsvoor beste columnist van Nederland. Haar meest recente boek is Genoeg nu over mij, confessies van een ervaren schamer.‘Marja Pruis treedt de literatuur en het leven op volstrekt eigen wijze tegemoet, en schrijft haar mening ook nog eens meeslepend en geestig op.’ – Anna EnquistOver Genoeg nu over mij:‘Met deze tirade tegen de banaliteit brengt zij een ode aan “haar” genre, het literaire essay.’– Trouw‘Een boek als een intellectual candy store [...] zo achteloos geschreven, en toch immerelegant. Om in één ruk uit te lezen.’ – HUMO‘Een zeldzaam niet-narcistisch ik-boek.’– de Volkskrant