De buik van de lezer

Het onderzoek naar Multatuli spitste zich tot op heden toe op Max Havelaar en op Multatuli’s biografie. Aan de zeven bundels omvattende Ideën – een monument in de Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis – is nog niet eerder een boekpublicatie gewijd. Ten onrechte. De buik van de lezer maakt deze intrigerende tekst voor het eerst voor een breder publiek toegankelijk. Saskia Pieterse belicht vier thema’s uit Multatuli’s Ideën: Multatuli’s individualisme, zijn houding tegenover de christelijke theologie, zijn denkbeelden over geschiedenis en geschiedschrijving, en ten slotte zijn literatuuropvatting. Multatuli wierp zich met zijn Ideën vol overtuiging in het strijdperk van de publieke discussie, maar hij weigerde consequent zich aan te sluiten bij een bestaande politieke stroming of grotere maatschappelijke beweging. Daarmee zijn de Ideën dus niet alleen een intrigerend tijdsdocument, maar ook nog een demonstratie van een ‘kwikachtige’ manier van denken en schrijven. De lezer springt heen en weer tussen vertellingen, parabels, aforismen, polemieken, toneelteksten en kritieken, zonder dat we in één van die teksten een afgeronde conclusie vinden. In De buik van de lezer wordt duidelijk waarom Multatuli’s Ideën vragen om een interpretatie waarin zowel het engagement van de schrijver, als zijn literair-filosofische ‘ontsnappingsdrift’, in hun volle complexiteit worden belicht.

Saskia Pieterse is als onderzoeker verbonden aan de leerstoelgroep Moderne Nederlandse letterkunde van de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast is ze als docent Cultuurwetenschappen werkzaam bij de Open Universiteit Nederland.