Een romantisch geleerde

Toen Jacobus Henricus van 't Hoff op 25-jarige leeftijd werd benoemd tot hoogleraar Chemie aan de Universiteit van Amsterdam, had hij zijn belangrijkste publicatie – het 'Voorstel tot uitbreiding der tegenwoordig in de scheikunde gebruikte structuurformules in de ruimte' – reeds op zijn naam staan. In dit 12 pagina's tellende pamflet uit 1874 verklaarde Van 't Hoff de verschillende eigen-schappen van organische stoffen met dezelfde structuurformule als een gevolg van verschillen in de ruimtelijke bouw van het molecuul. Dit verband tussen fysische eigenschappen en ruimtelijke bouw van moleculen zou hem tijdens zijn Amsterdamse jaren blijven boeien. Met zijn onderzoek naar chemische evenwichten, reactiesnelheden en osmotische druk in verdunde oplossingen legde Van 't Hoff de basis voor de fysische chemie, een nieuwe poot binnen de Scheikunde. Op 10 de-cember 1901 viel hem de eer ten deel om voor zijn baanbrekende werk in de chemische weten-schap de eerste Nobelprijs voor de Scheikunde in ontvangst te nemen. Hoewel Van 't Hoff in 1895 zijn Amsterdamse laboratorium verruilde voor een nieuwe aanstelling in Berlijn waar hij zich nagenoeg zonder onderwijsverplichtingen volledig aan zijn onderzoek kon wijden, was hij geenszins een stoffig onderzoeker die zich enkel tot zijn vakgebied beperkte. Al tijdens zijn studie Chemische technologie in Delft was hij een groot liefhebber van de poëzie van Byron, bestudeerde hij de positivisten en ijverde hij voor de oprichting van een debating club. Bij de aanvaarding van zijn hoogleraarschap in Amsterdam bepleitte Van 't Hoff aan de hand van de biografieën van 200 geleerden voor de 'Verbeeldingskracht in de wetenschap', want naast waar-neming, zo meende hij, was fantasie onontbeerlijk voor wetenschappelijke vooruitgang. Ook in Berlijn hield Van 't Hoff populariserende voordrachten over de fysische chemie om zo een breed publiek van de chemische ontwikkelingen op de hoogte te stellen. Tot aan zijn dood in 1911 zou hij zelf – geïnspireerd door Byron's gedichten – poëzie blijven schrijven. Weinig geleerden zullen tijdens hun leven zo zijn geëerd en vereerd als Van 't Hoff. In Een romantisch geleerde wordt een biografische schets gegeven van de persoon en diens werk, dat zo'n grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van de fysische chemie.