Een Journalistiek Geheim Ontsluierd

Een journalistiek geheim ontsluierd

Dit boek gaat over de stelselmatige beïnvloeding van de Nederlandse journalistiek tijdens de Eerste Wereldoorlog vanuit Wenen. Niet door krantenlezers in te palmen met Sachertorte of Mozartkugel voor bij de schaars geworden koffie, maar door bijna alle redacties van gemanipuleerd nieuws en geregisseerde reportages te voorzien.

De Dubbelmonarchie huurde de Tsjech Robert Saudek in om de publieke opinie in het neutrale Nederland en ver daarbuiten te winnen voor de belangen van Oostenrijk-Hongarije. Via het Hollandsch Nieuws-Bureau in Den Haag slaagde deze gewiekste spindoctor er in, het vertrouwen van redacties en individuele journalisten te winnen. Buiten medeweten van zijn opdrachtgevers aan de Donau speelde hij bovendien een dubbelspel - onder andere door zijn diensten ook in Berlijn aan te bieden.

Journalisten wrongen zich in allerlei bochten om een bezoek aan het Oostelijke Front te kunnen brengen. Na toelating door het Oostenrijks-Hongaarse Kriegspressequartier bedreven zij embedded oorlogsverslaggeving. Voorzien van een perskaart werden Nederlandse legerofficieren in de gelegenheid gesteld, het oorlogsgebeuren in ogenschouw te nemen.

Al met al gaat het in Een journalistiek geheim ontsluierd om geheimzinnige affaires die nu pas als een vergeten - of verdrongen? - hoofdstuk in de persgeschiedenis aan het licht komen. Journalisten die boter op hun hoofd hadden deden na 1918 geen beroep op het zelfreinigend vermogen van hun beroepsgroep. Zij werkten de mythe van een onafhankelijke journalistiek in een afzijdig gebleven Nederland in de hand. De auteur vraagt zich af of mede daardoor de risico’s van het proces van gelijkschakeling in het begin van de Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn onderschat.


Prof. dr. J.M.H.J. Hemels (1944) gaf op 20 maart 2009 een openbaar college bij gelegenheid van zijn afscheid als hoogleraar Communicatiewetenschap in het bijzonder communicatiegeschiedenis, aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte het onderwerp van zijn afscheidscollege uit voor dit nieuwste boek. Het bevat ook teksten van collega’s, oud-studente Sacha de Boer en anderen over de scheidend hoogleraar, alsmede biografische en bibliografische gegevens over hem.