Van pest tot aids

Warm speeksel van een gezonde ezel. Dit middel werd vijf eeuwen geleden aanbevolen tegen lepra, een ziekte waarin onze voorouders vooral de straffende hand van God herkenden. Ook de pestepidemieën in de zeventiende eeuw zag men als een ontlading van Gods toorn, al was duidelijk dat de ziekte zich langs aardse wegen verder verspreidde. In de lucht, in de adem en in de kleren van pestlijders zouden zich giftige deeltjes bevinden. Wie zich hiertegen wilde beschermen, moest in de buurt van zieken op kruidnagels kauwen. Om de lucht te zuiveren werden overal in de stad teertonnen in brand gestoken. Amsterdam is in de loop der eeuwen bezocht door een groot aantal plagen en epidemieën. Hoe reageerde de stadsbevolking hierop? Er was gelatenheid en aanvaarding van Gods wil, maar uiteraard ook angst, woede en blinde paniek. Men bleef in de stad of vluchtte weg, hield zich nauwgezet aan alle voorschriften of zette het op een zuipen. Epidemieën tekenden het leven van velen en van sommige groepen wel in het bijzonder. De pokken troffen vooral kleine kinderen, terwijl cholera en tuberculose hun slachtoffers maakten in de onhygiënische sloppenwijken van de armen. In de jaren tachtig van de twintigste eeuw sloeg aids voornamelijk toe onder homoseksuele mannen. Besmettelijke ziekten zijn er altijd geweest, maar de kennis en de denkbeelden erover, de beleving en de bestrijding ervan verschillen sterk van tijd tot tijd. Van pest tot aids laat aan de hand van de grote volksziekten uit heden en verleden de veranderingen zien in vijfhonderd jaar bestrijding en preventie van infectieziekten in Amsterdam.