Venter fabriqueur fabrikant

Deze publicatie verscheen bij gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling in het Joods Historisch Museum. Tot de Burgerlijke Gelijkstelling in 1796 golden voor joden economische beperkingen. Joden mochten vrijwel geen ambachten uitoefenen en geen winkel hebben. Veelal vonden zij een bestaan in de handel; de meesten als venter of marskramer en een enkeling in de internationale handel. Na 1796 drongen joden slechts langzaam door tot andere beroepen. Omdat de Joodse spijswetten, sjabbat en joodse feestdagen een snelle integratie in het economisch en maatschappelijk leven van Nederland bemoeilijkten, bleven joden werkzaam in de voor hen traditionele sectoren, zoals de geld- en effectenhandel, drukkerijen, diamantbewerking, textiel, metaal, en voeding. Een typische vorm van joods ondernemersschap bestond echter niet, zo luidt een van de conclusies van dit boek. De industriaisering in de tweede helft van de 19e eeuw bood nieuwe mogelijkheden. Sommige joodse ondernemers legden zich toe op het fabriekmatig produceren van artikelen waarin ze tot dan toe handelden. Daarmee verwierven zij aanzien in de Nederlandse samenleving, maar dit hield niet in dat zij als jood werden geaccepteerd door de niet-joodse omgeving. Vasthouden aan joodse tradities bleek tijdens de enorme economische groei moeilijk verenigbaar met een efficiënte bedrijfsvoering. Daardoor nam in de eerste helft van de 20e eeuw het herkenbaar joodse karakter van de meeste bedrijven steeds verder af. Met de Duitse bezetting werden bedrijven met een joodse eigenaar in beslag genomen. Enkele bedrijven zijn na de oorlog onderdeel geworden van grotere, soms multinationale ondernemingen. Hun producten worden dagelijks door velen gebruikt.