NIEUWE RUSSEN (PB)

De dramatische gebeurtenissen van augustus 1991, toen conservatieve haviken in het Kremlin een poging deden de macht te grijpen om een einde te maken aan glasnost en perestroika, hebben de situatie in de Sowjetunie in een klap veranderd, boor het moedige optreden van Boris Jeltsin en zijn medestanders mislukte de coup niet alleen, maar kwam in het gehele land ook een revolutionair veranderingsproces op gang, waarvan de gevolgen voor de toekomst nog in de verste verte niet zijn in te schatten. Die *Tweede Russische Revolutie* vormde de voorlopige climax van een ontwikkeling die begon in 1985, met het aan de macht komen van Michail Gorbatsjow. Hoewel de kiem al veel eerder was gelegd, is Gorbatsjow van die ontwikkeling het symbool geworden en heeft hij er een beslissende bijdrage aan geleverd. Belangrijker zijn echter de gevolgen van zijn optreden. Onder invloed ervan is er in een paar jaar tijd iets wezenlijks gebeurd in de aard van de Russen. Van een dociele en uitgebluste miljoenenmassa veranderde de bevolking van de Sowjetunie in een volkerengemeenschap waarin het bruist en kolkt van tegenstrijdige meningen en opvattingen. En over deze veranderingen handelt dit monumentale en bijzondere boek. Auteur ervan is de beroemde Amerikaanse journalist en Ruslandkenner Hedrick Smith, die indertijd wereldbekendheid kreeg door zijn bestseller ‘De Russen' (1976). Tussen 1988 en 1991 keerde hij een aantal keren naar de Sowjetunie terug — en moest zich keer op keer de ogen uitwrijven over wat hij er aantrof. Na reizen van vele duizenden kilometers die hem naar de verste uithoeken van het land voerden, en na honderden interviews met Sowjetburgers — van Politburoleden tot de naamloze man in de straat - kon hij slechts tot één conclusie komen: de Russen uit zijn eerste boek bestonden niet meer. Ze hadden in de vijftien jaar van zijn afwezigheid plaats gemaakt voor ‘de nieuwe Russen’ die niet alleen wisten wat ze wilden, maar ook geen blad meer voor de mond namen — en die, toen het er op aan kwam, bereid waren voor hun nieuwe vrijheid te vechten. Na die bevinding haalde Smith een streep door zijn vorige boek en schreef hij ‘De Nieuwe Russen*: een even boeiend als veelzijdig portret van een volk dat heeft afgerekend met het verleden.