Literaire hellevaarten

'Laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt.' Zo luidt de befaamde, in vele talen en versies overgeleverde frase uit De Goddelijke Komedie van Dante. Maar in wat voor een papieren hel daalt een mens of schim precies af ? Bestaat er binnen de wereldliteratuur een traditie van reizen naar de onderwereld, die verband houdt met de mythische, christelijke en joodse eschatologie? En valt er misschien zelfs een model uit af te leiden, waarmee het zo belangrijke culturele en politieke thema van de hellevaart ook in hedendaags proza valt te begrijpen? Bart Vervaeck laat zien dat er hoop is op een overzichtelijke beantwoording van deze wezenlijke vragen. Literaire hellevaarten gebruikt een aantal internationale romans en gedichten uit alle eeuwen om het inferno systematisch bloot te leggen. Vervaeck behandelt achtereenvolgens de grenzen van de hel, de omgeving, de toegang, de bewoners, de ruimte en route, en ten slotte de gids. Gewapend met deze constanten kan hij de diverse functies van literaire hellevaarten toespitsen en klassieke, modernistische en postmodernistische varianten van elkaar onderscheiden. In het slotdeel van zijn studie gaat Vervaeck ons voor en past de verworven inzichten toe. Hij analyseert het thema van de hellevaart in naoorlogse romans van S. Vestdijk, Jeroen Brouwes, A.F.Th. van de Heijen, Willem Brakman, Peter Verhelst en Atte Johgstra. Aldus licht er iets op van een ook in de Lage Landen steeds herschreven, schier bodemloze voorgeschiedenis, waarbij we altijd geneigd zijn het deksel op de stinkende put te leggen. Literaire hellevaarten is een intrigerende reiswijzer voor lezers die beproevingen durven aan te gaan, verder reikend dan het limbo van dagelijks nieuws en snel oordeel. Bart Vervaeck (1958) is hoogleraar Nederlandse Literatuur en Algemene Literatuur-wetenschap aan de Vrije Universiteit Brussel. Hij schreef eerder Lijf en letter (1997), Het postomodernisme in de Nederlandse en Vlaamse roman (1999) en, met Luc Herman, Vertelduivels (2001, herziene editie 2005).