Filosofie en kunst

Dit boek draagt de titel Filosofie en kunst. De volgorde in de titel is niet willekeurig. Filosofie is het uitgangspunt en wellicht is kunst het doel. Maar tot op zekere hoogte zal als vanzelf ook de wisselwerking tussen beide aan de orde komen. De opzet is niet in de eerste plaats een filosofie van de kunst of esthetica te geven of een theorie van de kunstwetenschap(pen), al zal het in deze beide richtingen ook van dienst kunnen zijn. Het boek dankt zijn ontstaan aan de onderwijspraktijk: sinds enkele jaren geeft de auteur een college 'Inleiding in de filosofie' aan studenten Kunstgeschiedenis en toen bleek hem de behoefte te bestaan aan een boekje als hij nu hoopt te hebben geschreven. Maar het is beslist niet alleen voor deze doelgroep geschreven. Het richt zich tot al diegenen die zich met kunst bezig houden, daadwerkelijk als kunstenaar, uit liefde voor kunst of door het beoefenen van een kunstwetenschap en die kennis willen nemen van filosofische opvattingen welke in de loop van de geschiedenis én tegenwoordig voor kunst van belang zijn geweest en nog van belang zijn. Daarmee is de hoofddoelstelling van hetgeen hier volgt aangegeven. De moeilijke vragen wat onder filosofie en wat onder kunst moet of kan worden verstaan, zullen we straks onder ogen zien, maar het zal duidelijk zijn dat beide begrippen (of termen) ruim zullen moeten worden opgevat. Ten aanzien van kunst houdt dit ook in dat er geen beperking tot bepaalde kunsten, bijvoorbeeld de beeldende kunsten of literatuur, zal zijn. Er kunnen minstens twee probleemgebieden worden onderscheiden: - opvattingen van filosofen en andere kunsttheoretici (soms tevens zelf kunstenaars) over kunst, kunsten en over taak, functie en eigenschappen van kunst en kunstenaars; - de invloeden die filosofische opvattingen op de opvattingen van kunstenaars over zichzelf en over hun werk, en - wat het belangrijkste zou kunnen zijn - op hun werk hebben gehad, inclusief het probleem of er niet soms eer sprake is van al of niet vruchtbare misverstanden dan van werkelijke relevantie van filosofische ideeën voor kunst. Daarbij is de invloed van wat Karel van het Reve zo fraai 'het geloof der kameraden' heeft genoemd, vaak belangrijker dan wat de grote filosofen zelf hebben geschreven. Als in de hier noodzakelijke beperking de nadruk op de invloed van Plato wordt gelegd, houdt dit in feite in: de invloed van een reeks patroniserende tradities, waarin omvormingen en zelfs misvormingen met verlies aan wezenlijke nuanceringen niet uitgesloten worden. Anders gezegd: het gaat meermalen niet erom wat Plato en Aristoteles of welke andere grote filosoof werkelijk hebben gezegd, maar om datgene wat men al of niet terecht meende dat zij hadden gezegd.