De leer van het ornament

In de periode 1850-1930 bestond in Nederland veel belangstelling voor ornamentiek. Hiervan getuigen niet alleen de bewaard gebleven objecten, maar ook een vijftigtal boeken en een veelvoud hiervan aan artikelen. In De Leer van het Ornament worden deze Nederlandse publikaties onder de loep genomen en vergeleken met de uitgaven die toen in het buitenland verschenen. De vaak uitgesproken meningen en dwingende suggesties die men hierin aantreft, worden bovendien gerelateerd aan hetgeen in werkelijkheid geproduceerd werd. Door deze analyse komt men er achter dat enkele als ‘typisch Nederlands’ beschouwde karakteristieken van de versieringskunst rond de eeuwwisseling - zoals het kenmerkende geometrische vlakornament en de streng gestileerde natuurmotieven - teruggaan op bronnen die vroeg in de negentiende eeuw in het buitenland ontsprongen. Ook de inspiratie die men toen putte uit de oosterse sierkunst, werd ingegeven door buitenlandse voorbeelden. De invloed uit Nederlands- Indië was daarbij omstreeks 1900 minder evident dan veelal verondersteld wordt. Na 1900 werd in Nederland een meer eigen en originele koers gevaren. Onmiskenbaar was er toen van een zekere versobering in de versieringen sprake, maar net als in de voorafgaande jaren liep de voortdurende wisselwerking tussen ‘het streven naar eenvoud' en ‘de drang tot versieren’ als een rode draad door de ontwikkelingen.